MKiDN skierowało do konsultacji publicznych projekt nowelizacji ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Jego celem jest wdrożenie dwóch dyrektyw Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) odnoszących się m.in. do kontroli udostępnianych treści online.
Na stronie MKiDN wyjaśniono, że "celem ustawy jest wdrożenie dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) ustanawiającej przepisy dotyczące wykonywania praw autorskich i praw pokrewnych mających zastosowanie do niektórych transmisji online prowadzonych przez organizacje radiowe i telewizyjne oraz do reemisji programów telewizyjnych i radiowych oraz dyrektywy w sprawie prawa autorskiego i praw pokrewnych na jednolitym rynku cyfrowym".
W komunikacie MKiDN podkreślono, że "Polska zrobiła wszystko, aby chronić wolność słowa i dostępu do informacji". "Jako jedyny kraj zaskarżyła do Trybunału Sprawiedliwości UE (TSUE) art. 17 dyrektywy 2019/790. Przepisy te określają zasady, na jakich dostawca usług udostępniania treści online (w skrócie DUUTO) może się zwolnić z odpowiedzialności za publiczne udostępnianie chronionych utworów i przedmiotów praw pokrewnych bezprawnie zamieszczonych przez użytkowników jego serwisu. W ocenie polskiego rządu, rozwiązanie przyjęte przez UE stwarza ryzyko, że wymagane przepisami dyrektywy +filtrowanie+ zamieszczanych przez użytkowników w serwisach internetowych treści będzie niedoskonałe i usuwane będą także treści nienaruszające prawa, co stanowi zagrożenie dla wolności słowa i wolności dostępu do informacji, gwarantowanych w art. 11 Karty praw podstawowych UE" - wyjaśniono.
Przekazano, że "skarga Polski była rozpatrywana w składzie wielkiej izby Trybunału, co wskazuje na rangę ważności, którą jej nadano". "26 kwietnia 2022 r. Trybunał oddalił skargę, uznając, że potrzeba ochrony praw autorskich w środowisku cyfrowym uzasadnia ograniczenie wolności słowa i dostępu do informacji. Polska, jako państwo członkowskie Unii Europejskiej, jest zobowiązana do zaimplementowania dyrektywy" - poinformowano.
Projekt, opracowany przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego z uwzględnieniem wytycznych Komisji Europejskiej, przesądza, zgodnie z dyrektywą, że to dostawcy usług są podmiotami korzystającymi z utworów zamieszczanych przez użytkowników, a tym samym to oni są zobowiązani uzyskać stosowne licencje na takie korzystanie z tych utworów.
"Jeżeli taką licencję uzyskają, obejmie ona także publiczne udostępnianie utworów przez ich użytkowników, co zapewni im ochronę przed zarzutem nielegalnego udostępniania cudzych utworów. Jeżeli natomiast dostawcy usług nie zdołają uzyskać potrzebnych licencji, projektowana ustawa przewiduje, zgodnie z dyrektywą, szczególne rozwiązania, aby umożliwić im uwolnienie się od odpowiedzialności za naruszenie praw autorskich. Ponadto ustawa wprowadza wszystkie przewidziane przez dyrektywę rozwiązania mające na celu ochronę interesu publicznego, w tym m.in. nakaz respektowania przepisów o dozwolonym użytku oraz pozostałych przypadków korzystania z utworów zgodnie z prawem, a także przepis wyraźnie potwierdzający, że dostawcy usług nie mają generalnego obowiązku sprawdzania rozpowszechnianych treści" - napisano na stronie resortu kultury.
Ponadto projekt ustawy, implementując dyrektywę w sprawie prawa autorskiego i praw pokrewnych na jednolitym rynku cyfrowym, wprowadza nowe instytucje dozwolonego użytku, w tym np. pozwala korzystać z utworów w edukacji zdalnej, a także umożliwia instytucjom kultury, które gromadzą zbiory dziedzictwa filmowego i fonograficznego, na ich digitalizację w celu zachowania.
Zgodnie z projektowanymi przepisami, uczelnie, instytuty badawcze, instytuty naukowe PAN oraz instytucje dziedzictwa kulturowego (biblioteki, muzea, archiwa i instytucje kultury odpowiedzialne za zbiory dziedzictwa filmowego lub fonograficznego) będą mogły zwielokrotniać utwory na potrzeby zautomatyzowanej analizy zawartych w nich tekstów i danych w celu uzyskania określonych informacji (tzw. eksploracja tekstów i danych). Instytucje oświatowe, uczelnie, instytuty badawcze i instytuty naukowe PAN będą mogły także korzystać z rozpowszechnionych utworów na potrzeby zilustrowania treści przekazywanych w celach dydaktycznych lub w działalności naukowej, w tym w ramach edukacji zdalnej. Instytucje kultury gromadzące zbiory dziedzictwa filmowego i fonograficznego uzyskają prawną możliwość ich digitalizacji w celu zachowania tych zbiorów.
"Ułatwiony zostanie dostęp do utworów niedostępnych w sprzedaży (tzw. utwory niedostępne w handlu). Instytucje dziedzictwa kulturowego będą mogły korzystać z tych utworów, jeżeli znajdują się one na stałe w ich zbiorach, na podstawie licencji niewyłącznej, udzielonej przez reprezentatywną organizację zbiorowego zarządzania prawami autorskimi i prawami pokrewnymi. Przy braku takiej organizacji instytucje będą mogły zwielokrotniać utwory i udostępniać je publicznie w Internecie w ramach dozwolonego użytku" - wskazano w komunikacie MKiDN.
Wydawcy prasy uzyskają nowe prawo wyłączne do eksploatacji ich publikacji prasowych w internecie przez różnego rodzaju serwisy informacyjne. 50 proc. wynagrodzenia uzyskanego z tego tytułu wydawcy będą obowiązani przekazywać autorom tych publikacji (dziennikarzom).
Twórcy i wykonawcy utworów audiowizualnych zyskają niezbywalne prawo do dodatkowego wynagrodzenia za eksploatację utworu w ramach usług VOD – ta zmiana koryguje art. 70 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, który przyznaje współtwórcom i wykonawcom utworu audiowizualnego prawo do dodatkowego wynagrodzenia za korzystanie z tego utworu na określonych polach eksploatacji, ale nie uwzględnia serwisów VOD.
Ponadto projektowana ustawa przyznaje twórcom i wykonawcom niezbywalne prawo do uzyskania informacji o zyskach generowanych z eksploatacji ich utworów i wykonań, co może umożliwić dochodzenie uzupełniającego wynagrodzenia w ramach tzw. klauzuli bestsellerowej (art. 44 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych).
Projekt został opublikowany na stronie Rządowego Centrum Legislacji.
Uwagi do projektu mogą być zgłaszane w terminie 30 dni od daty jego publicznego udostępnienia. (PAP)
autor: Katarzyna Krzykowska
ksi/ pat/
