Festiwal Danuty Szaflarskiej w lutym w Teatrze Starym w Lublinie

„Chcemy przypomnieć tę postać poprzez jej role, a nie ma lepszej możliwości pokazania jej kunsztu aktorskiego, jak sięgnąć do tych zapisów. Jest to też możliwość pokazania rzeczy, których nie widziało i nie pamięta młode pokolenie” – powiedział dyrektor programowy festiwalu Michał Merczyński.

Jak wyjaśnił, nazwa festiwalu „Śleboda/Danutka” z jednej strony nawiązuje do tego, że Szaflarska „ślebodę”, czyli wolność, ceniła najbardziej, a z drugiej - przypomina ją poprzez zdrobnienie imienia, które ona sama lubiła.

Podczas festiwalu zaprezentowane będą spektakle Teatru Telewizji z udziałem Szaflarskiej - m.in. „Damy i huzary” w reż. Olgi Lipińskiej, „Tango” w reż. Macieja Englerta, a także filmy - m.in. „Zakazane piosenki” reż. Leonarda Buczkowskiego, „Ile waży koń trojański” w reż. Juliusza Machulskiego, „Żółty szalik” w reż. Janusza Morgensterna, trzy odcinki serialu „Samochodzik i Templariusze” w reż. Huberta Drapelli.

W specjalnym koncercie inaugurującym festiwal zagra zespół Dolina Popradu z miejscowości Kosarzyska, skąd pochodziła Szaflarska, z udziałem aktorów teatru TR Warszawa, gdzie grała. Będą też zorganizowane „cafe-chantant”, czyli wieczory wspólnego śpiewania piosenek m.in. z filmu „Zakazane piosenki”.

Teatr Stary w Lublinie był jednym z ulubionych miejsc Szaflarskiej; jej imię nosi gong, który pojawił się w tym teatrze z jej inicjatywy. Podczas festiwalu wręczona będzie po raz pierwszy nagroda „Gong Danutki” za kunszt i wysokie rzemiosło sztuki aktorskiej. Statuetkę gongu zaprojektował Jarosław Koziara. Pierwszym laureatem nagrody „Gong Danutki” będzie Janusz Gajos.

Zaplanowano też rozmowy i spotkania poświęcone postaci Szaflarskiej, w których wezmą udział m.in. Olga Lipińska, Juliusz Machulski, Grzegorz Jarzyna, Magdalena Łazarkiewicz. Mają być też zaprezentowane fragmenty powstającej książki o Szaflarskiej autorstwa Katarzyny Kubisiowskiej.

Plakat festiwalu, na którym obok nazwy festiwalu są plamy różnych barw, zaprojektowała córka Szaflarskiej – Maria Ekier. „Mama była tak nie do ujęcia, że właściwie mogłam tylko to przekazać kolorami. Chodziło mi o to, żeby nie zamykać się w jakimś konkrecie tylko, żeby to było otwarte, tak jak mama była otwarta i pełna różnorodności” – powiedziała Ekier.

Danuta Szaflarska, łączniczka AK w powstaniu warszawskim, była jedną z pierwszych gwiazd powojennej kinematografii. Jej kariera aktorska trwała prawie 80 lat. Miała na koncie około stu ról teatralnych.

Szaflarska urodziła się 6 lutego 1915 r. (choć w jej dokumentach jako oficjalna podawana jest data 20 lutego 1915 r.) we wsi Kosarzyska koło Piwnicznej. Studiowała w Państwowym Instytucie Sztuki Teatralnej - szkoły założonej w Warszawie z inicjatywy Aleksandra Zelwerowicza i Leona Schillera. Zaraz po studiach rozpoczęła karierę artystyczną w Teatrze na Pohulance w Wilnie, gdzie w ciągu dwóch lat pracy zagrała ok. 20 ról. W czasie wojny Szaflarska grała m.in. w teatrze podziemnym, którym kierowali Leon Schiller i Edmund Wierciński a także w Teatrze Frontowym Armii Krajowej.

Po wojnie, przez rok, występowała w Starym Teatrze w Krakowie (1945-1946), a następnie w Łodzi - w Teatrze Kameralnym. W 1949 r. przeniosła się do Warszawy, gdzie występowała w Teatrze Współczesnym, Teatrze Narodowym, Teatrze Dramatycznym. Potem, po przejściu na emeryturę w roku 1985, gościnnie występowała na scenach niemal wszystkich warszawskich teatrów; od 2010 r. była członkiem zespołu aktorskiego TR Warszawa.

Tuż po wojnie Szaflarska zdobyła w Polsce wielką popularność jako aktorka filmowa - za sprawą ról w „Zakazanych piosenkach” (1946) i „Skarbie” (1948) Leonarda Buczkowskiego. Zagrała też m.in. w „Ludziach z pociągu” (1961) Kazimierza Kutza, „Dolinie Issy” (1982) Tadeusza Konwickiego, „Korczaku” (1990) Andrzeja Wajdy, a także „Diabłach, diabłach” (1991) Doroty Kędzierzawskiej, „Pożegnaniu z Marią” (1993) Filipa Zylbera, „Janosiku. Prawdziwej historii” (2009) Agnieszki Holland i Katarzyny Adamik, „Pokłosiu” (2012) Władysława Pasikowskiego.

W TR Warszawa wystąpiła m.in. w sztuce Doroty Masłowskiej „Między nami dobrze jest” (2009) w reż. Grzegorza Jarzyny i za rolę Osowiałej Staruszki Na Wózku Inwalidzkim otrzymała m.in. ufundowaną przez ZASP Nagrodę im. Jacka Woszczerowicza.

W 2007 r. wielkie uznanie widzów i krytyki przyniosła jej główna rola w filmie Doroty Kędzierzawskiej „Pora umierać”, za którą otrzymała nagrodę dla najlepszej aktorki na festiwalu w Gdyni oraz Polską Nagrodę Filmową - Orła. W 2012 r. Kędzierzawska wyreżyserowała dokument pt. „Inny świat” czyli filmowy portret Szaflarskiej, w którym sama aktorka jest narratorką.

Szaflarska otrzymała wiele nagród i wyróżnień m.in. Polską Nagrodę Filmową - Orła - za osiągnięcia życia, Złotą Kaczkę dla najlepszej aktorki stulecia kina polskiego, nagrodę Gustaw przyznawaną przez Związek Artystów Scen Polskich za szczególne zasługi dla środowiska teatralnego. W 2015 r. prezydent Bronisław Komorowski odznaczył ją Orderem Odrodzenia Polski.

Szaflarska zmarła 19 lutego 2017 r. Miała 102 lata. (PAP)

Autorka: Renata Chrzanowska

ren/ agz/