Źródło: Muzeum Powstań Śląskich
Panel dyskusyjny, koncert, odsłonięcie tablicy i nocny rajd – złożą się na obchody 100. rocznicy wybuchu I powstania śląskiego, przygotowane na noc z 16 na 17 sierpnia br. w Piotrowicach koło Karwiny (Czechy) przez Muzeum Powstań Śląskich.
Mająca swoją siedzibę w Świętochłowicach, prowadzona przez samorząd tego miasta placówka, zaprasza na rocznicowe uroczystości do miejca, w którym odbyły się pierwsze epizody powstania, dokładnie w setną ich rocznicę.
I Powstanie Śląskie
Pierwsze powstanie śląskie było – według historycznych opracowań – spontanicznym zrywem polskiej ludności, którego celem miało być przyłączenie Górnego Śląska do Polski. Upadło po dziesięciu dniach, przygotowując jednak grunt do dwóch kolejnych powstań w następnych latach.
Na Śląsku wrzało już wcześniej. W maju 1919 r. na konferencji w Wersalu zadecydowano, że o przynależności atrakcyjnych gospodarczo terenów Śląska przesądzi plebiscyt. Wobec trudności gospodarczych w regionie pracę przerwało 40 kopalń. Górnicy nie otrzymywali pensji, zdecydowali się na strajk generalny.
Jak przypomniało w rozesłanej w poniedziałek informacji Muzeum, do największej tragedii podczas akcji strajkowej doszło w kopalni Mysłowice. 15 sierpnia 1919 r, przed bramą kopalni zgromadziło się około 3 tys. górników wraz z rodzinami, żądając wypłaty zaległych wynagrodzeń. Niemcy otworzyli ogień, zabijając siedmiu górników, dwie kobiety oraz trzynastoletniego chłopca.
II Powstanie Śląskie
„Wiadomość o masakrze zbulwersowała i zradykalizowała nastroje społeczne. Po zatrzymaniu m.in. Józefa Grzegorzka z dokumentami Polskiej Organizacji Wojskowej Górnego Śląska, grupa uchodźców w Piotrowicach k. Karwiny z Maksymilianem Iksalem na czele podjęła decyzję o wybuchu powstania 17 sierpnia 1919 r. o godz. 2.” - relacjonuje Muzeum.
„Wiadomość o masakrze zbulwersowała i zradykalizowała nastroje społeczne. Po zatrzymaniu m.in. Józefa Grzegorzka z dokumentami Polskiej Organizacji Wojskowej Górnego Śląska, grupa uchodźców w Piotrowicach k. Karwiny z Maksymilianem Iksalem na czele podjęła decyzję o wybuchu powstania 17 sierpnia 1919 r. o godz. 2.” - relacjonuje Muzeum.
Powstańcy przekroczyli Olzę, zaatakowali Gołkowice oraz dworzec kolejowy w Godowie. Oddział powstańców, sformowany z uchodźców śląskich w obozie w Piotrowicach pod dowództwem Jana Wyglendy i Mikołaja Witczaka, stoczył pod wsią Godów zwycięską potyczkę z Grenzschutzem.
Przybyła w nocy od strony Strumienia pierwsza grupa powstańców pod dowództwem Jana Wyglendy zaatakowała wzgórze w pobliżu stacji kolejowej, zajmowane przez oddziały niemieckie. Druga grupa pod dowództwem Mikołaja Witczaka rozpoczęła ostrzał z broni ręcznej, a trzecia wysadziła most linii kolejowej od strony Rybnika. Zdobyto ciężki karabin maszynowy i około 70 karabinów powtarzalnych.
W walce zginęło 46 Niemców i sześciu powstańców (Franciszek Burdzik, Adam Dudzik, Karol Wodecki i Józef Zielecki z Godowa, Wilhelm Kirszuk i Stanisław Szarlej z Rydułtów). Głównym celem bitwy było otwarcie drogi ze Śląska Cieszyńskiego na północ w kierunku Wodzisławia Śląskiego.
Walki powstańcze w krótkim czasie objęły powiaty pszczyński, rybnicki, katowicki oraz te, w których mieszkał znaczny odsetek ludności polskojęzycznej. Po początkowych sukcesach oddziałów powstańczych, niemiecki Grenzschutz sprowadził posiłki.
III Powstanie Śląskie
Powstańcy dysponujący bronią ręczną, nie byli w stanie przeciwstawić się broni maszynowej, artylerii, samochodom opancerzonym i pociągom pancernym. 24 sierpnia 1919 r., ze względu na beznadziejnie położenie oddziałów powstańczych oraz wzrastające represje ze strony władz niemieckich, dowódca Alfons Zgrzebniok wydał rozkaz zaprzestania walk.
Aby upamiętnić wybuch pierwszego powstania śląskiego Muzeum Powstań Śląskich, przygotowuje w Piotrowicach 16 sierpnia kilkupunktowy program. O godz. 18. w domu kultury odbędą się panel dyskusyjny „I Powstanie Śląskie w sztukach wizualnych, filmie i muzyce” oraz prezentacja wystawy „Śląsk - droga do Niepodległej”. Potem odsłonięta zostanie okolicznościowa tablica.
Aby upamiętnić wybuch pierwszego powstania śląskiego Muzeum Powstań Śląskich, przygotowuje w Piotrowicach 16 sierpnia kilkupunktowy program.
O godz. 20. rozpocząć ma się koncert „O mój Śląsku!” w wykonaniu Zespołu Pieśni i Tańca „Śląsk” im. S. Hadyny oraz zespołu SBB. Około godz. 22.30 z boiska sportowego Inter w Piotrowicach wyruszyć ma rajd „W drodze ku wolności”.
Całe rocznicowe wydarzenie ma odbywać się pod honorowym patronatem marszałka woj. śląskiego i prezydenta Świętochłowic. Zostanie sfinansowane ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach programu Niepodległa na 2017-2022, w ramach programu dotacyjnego Instytutu Adama Mickiewicza „Kulturalne pomosty”.
Rok po wybuchu pierwszego powstania śląskiego również w sierpniu wybuchło drugie powstanie. Efektem rozpoczętego w kolejnym roku (w nocy z 2 na 3 maja 1921 r.) trzeciego powstania było przyznanie Polsce znacząco większej części Górnego Śląska, niż początkowo zamierzano, po marcowym (w 1921 r.) plebiscycie w sprawie przynależności państwowej tych ziem. (PAP)
autor: Mateusz Babak
mtb/ pat/
