Seminarium Duchowne we Włocławku. 1910-1919. Źródło: CBN Polona
Dokładnie 450 lat temu powstało Wyższe Seminarium Duchowne we Włocławku, jedno z najstarszych w Polsce. Założył je 16 sierpnia 1569 r. bp Stanisław Karnkowski, późniejszy prymas Polski – poinformował PAP w piątek rzecznik prasowy diecezji włocławskiej ks. Artur Niemira.
Wśród absolwentów seminarium był m.in. Sługa Boży kard. Stefan Wyszyński, Prymas Tysiąclecia, który pełnił też funkcję rektora uczelni. Główne obchody jubileuszowe pod przewodnictwem nuncjusza apostolskiego w Polsce odbędą się we Włocławku 12 października.
Lublin: odsłonięto pomnik założyciela KUL ks. Idziego Radziszewskiego
Rzecznik prasowy i jednocześnie kanclerz kurii włocławskiej podkreślił, że od 1909 r. przy seminarium wydawane jest najstarsze polskie czasopismo teologiczne "Ateneum Kapłańskie", które powstało z inicjatywy ówczesnego rektora seminarium ks. Idziego Radziszewskiego. Było ono dla profesorów włocławskich bodźcem do pracy naukowej, a dla alumnów okazją do wdrażania się do poważnej lektury teologicznej.
Ks. Niemira dodał, że kiedy w 1918 r. ks. Radziszewski tworzył Katolicki Uniwersytet Lubelski, razem z nim czterech innych profesorów seminarium włocławskiego podjęło pracę na tej uczelni. Czterech rektorów KUL-u pochodziło z grona profesorów tego seminarium: ks. Idzi Radziszewski (1918-1922), ks. Józef Kruszyński (1925-1933), ks. Antoni Szymański (1933-1942) i ks. Józef Iwanicki (1952-1956). Nawiązane i ugruntowane przez lata związki z KUL-em trwały do 2001 r. Na tej uczelni alumni włocławscy zdobywali stopnie magisterskie, a z absolwentów KUL-owskich wywodziła się znaczna część grona profesorskiego.
Dokument erekcyjny włocławskiego seminarium z 16 sierpnia 1569 r. przewidywał utrzymanie dla 24 kleryków (ośmiu z nich było przeznaczonych do pracy w pomorskiej części diecezji). Program nauczania obejmował: język polski, łacinę i grekę, biblistykę, teologię dogmatyczną i moralną, wymowę i obrzędy kościelne. Szczególną uwagę zwracano na przygotowanie alumnów do słuchania spowiedzi, nauczania katechizmu i wygłaszania kazań.
Dokument erekcyjny włocławskiego seminarium z 16 sierpnia 1569 r. przewidywał utrzymanie dla 24 kleryków (ośmiu z nich było przeznaczonych do pracy w pomorskiej części diecezji). Program nauczania obejmował: język polski, łacinę i grekę, biblistykę, teologię dogmatyczną i moralną, wymowę i obrzędy kościelne. Szczególną uwagę zwracano na przygotowanie alumnów do słuchania spowiedzi, nauczania katechizmu i wygłaszania kazań.
Początki funkcjonowania tej szkoły duchownej – jak podkreślił ks. Niemorski – nie były łatwe, z przyczyn materialnych, a także z nie zawsze przychylnego nastawienia następców Karnkowskiego. Właściwe jej odnowienie nastąpiło za bpa Pawła Wołuckiego, który od początku swego pobytu w diecezji zwrócił uwagę na niedogodność płynącą z braku pełnego funkcjonowania seminarium. Jego staraniem alumni włocławscy, dotąd przebywający w różnych szkołach, w 1619 r. wrócili do Włocławka i zamieszkali w gmachu wystawionym przez biskupa Wołuckiego. Wiek XVII jednak, znaczony wojnami szwedzkimi, nie był przyjazny seminarium, które najczęściej wegetowało, bez nadziei większego rozwoju. Dopiero bp Konstanty Felicjan Szaniawski dokonał ponownego odnowienia seminarium, co niektórzy nazywają nawet drugą jego erekcją.
Aktem z 31 XII 1719 r. oddał on zarząd seminarium w ręce księży misjonarzy św. Wincentego a Paulo. Nie powiodły się czynione po 1818 r. przez biskupa Koźmiana próby przeniesienia seminarium do pocysterskich zabudowań w Lądzie, a to głównie z powodu negatywnego stanowiska kierowników zakładu, księży misjonarzy, którzy prowadzili je do 1864 r. Gdy po kasacji zakonów w Królestwie Kongresowym misjonarze musieli opuścić seminarium, na ich miejsce przyszli księża diecezjalni, a pierwszymi byli bracia Zenon i Stanisław Chodyńscy. Pod kierownictwem moderatorów i profesorów z duchowieństwa diecezjalnego seminarium pozostaje do dnia dzisiejszego.
Ks. Niemira zaznaczył też, że wzrastająca z każdym rokiem liczba kleryków domagała się powiększenia pomieszczeń seminaryjnych, gdyż budynek wystawiony w 1843 r. (dzisiaj zajmowany przez bibliotekę seminaryjną), nie mógł pomieścić wszystkich. Dzięki staraniom rektora ks. Stanisława Chodyńskiego wybudowano w 1882 r. piętrowe skrzydło przeznaczone na mieszkania dla kleryków (drugie piętro dobudowano w 1908 r.), w 1888 r. piętrowy budynek mieszczący kuchnię, refektarz i sale wykładowe na górze, a w 1899-1900 okazały budynek frontowy wzdłuż ul. Seminaryjnej (obecnie Prymasa Stanisława Karnkowskiego).
Ks. Niemira podkreślił, że seminarium włocławskie dzięki wysokiemu poziomowi naukowemu znalazło się w okresie międzywojennym w czołówce seminariów duchownych w Polsce. Doceniły to władze państwowe, przyznając mu w 1927 r. prawa szkoły wyższej, równoznaczne z prawami fakultetów teologicznych na uniwersytetach.
Ks. Niemira podkreślił też, że seminarium włocławskie dzięki wysokiemu poziomowi naukowemu znalazło się w okresie międzywojennym w czołówce seminariów duchownych w Polsce. Doceniły to władze państwowe, przyznając mu w 1927 r. prawa szkoły wyższej, równoznaczne z prawami fakultetów teologicznych na uniwersytetach. W ostatnim roku przed wybuchem II wojny światowej w seminarium pracowało 15 księży profesorów i kształciło się 120 alumnów. Niemcy 7 X 1939 r. aresztowali wszystkich profesorów i 22 alumnów którzy nie zważając na niebezpieczeństwa, rozpoczęli normalne studia seminaryjne. Aresztowani byli najpierw przetrzymywani w Lądzie, a potem zostali wywiezieni do obozu koncentracyjnego w Dachau, gdzie większość z nich poniosła męczeńską śmierć.
W gronie 108 Męczenników II Wojny Światowej beatyfikowanych 13 czerwca 1999 r. przez św. Jana Pawła II jest rektor włocławskiego seminarium ks. Henryk Kaczorowski i dwóch alumnów: Bronisław Kostkowski i Tadeusz Dulny.
Kard. Stefan Wyszyński (1901-1981)
Po wojnie seminarium rozpoczęto zajęcia 4 IV 1945 r. na plebani w Lubrańcu (liczyło wtedy 36 alumnów). Jego organizacją zajął się ks. Stefan Wyszyński, późniejszy prymas Polski. W maju 1945 r. przeniesiono je do Włocławka. Warunki lokalowe seminarium poprawiły się po wybudowaniu w latach 1980-1986, za rektora ks. Franciszka Jóźwiaka i ks. Mariana Gołębiewskiego, nowego skrzydła mieszczącego aulę im. prymasa Stefana Wyszyńskiego, salę gimnastyczną i mieszkania profesorów. Za kolejnych rektorów ks. Wojciecha Hanca, ks. Zdzisława Pawlaka i obecnego rektora ks. Jacka Szymańskiego dokonywano kolejnych inwestycji i remontów. Podjęte z inicjatywy bpa Wiesława Meringa generalne remonty gmachu głównego, gmachu kleryckiego, biblioteki seminaryjnej i dziedzińca doczekały się w roku 2015 uroczystego poświęcenia.
Przy seminarium włocławskim działa Teologiczne Towarzystwo Naukowe (od 1984 r.). Od 2001 r. seminarium włocławskie działa w strukturach Wydziału Teologicznego UMK w Toruniu. Obecnie studiuje w nim 28 alumnów. Na rok pierwszy dotąd zgłosiło się 6 kandydatów. (PAP)
Autor: Stanisław Karnacewicz
skz/ joz/
