Warszawa, 18 12 2019. Belweder. Prezentacja nowej serii wydawniczej Instytutu Pamięci Narodowej – „Literatura i Pamięć”. Źródło: IPN/S. Kasper
„Literatura i Pamięć” to nowa seria wydawnicza, której prezentacja odbyła się w środę w Belwederze w Warszawie. IPN zapowiada, że seria przedstawi m.in. dzieła, które w czasach komunistycznej cenzury nie miały szans na pełne zaistnienie w świadomości społecznej.
Pierwsze tomy nowej serii dotyczą m.in. pisarstwa Józefa Piłsudskiego, ale także jednego z opowiadań Olgi Tokarczuk "Profesor Andrews w Warszawie", w którym laureatka literackiej Nagrody Nobla opisała wprowadzenie stanu wojennego w Polsce z perspektywy angielskiego uczonego.
"Przez wieki literatura nas kształtowała, wyrażała, definiowała. To ona, gdy nie mieliśmy państwa i byliśmy w niewoli, wyrażała nasze marzenia o niepodległej; to ona mówiła o nas i prowadziła do czynu" - powiedział podczas prezentacji prezes IPN Jarosław Szarek, zapewniając, że badacze w IPN wysoko cenią znaczenie kultury, czego dowodem jest nowa seria wydawnicza. "Trzeba budować też pomnik literaturze, by młode pokolenie znało opowieść o 1920 roku" - podkreślił prezes IPN, wskazując na przyszłoroczną - jak mówił - bardzo ważną rocznicę zwycięstwa Polski w wojnie z bolszewikami.
"Przez wieki literatura nas kształtowała, wyrażała, definiowała. To ona, gdy nie mieliśmy państwa i byliśmy w niewoli, wyrażała nasze marzenia o niepodległej; to ona mówiła o nas i prowadziła do czynu" - powiedział podczas prezentacji prezes IPN Jarosław Szarek, zapewniając, że badacze w IPN wysoko cenią znaczenie kultury, czego dowodem jest nowa seria wydawnicza. "Trzeba budować też pomnik literaturze, by młode pokolenie znało opowieść o 1920 roku" - podkreślił prezes IPN, wskazując na przyszłoroczną - jak mówił - bardzo ważną rocznicę zwycięstwa Polski w wojnie z bolszewikami.
W spotkaniu udział wzięli także - w imieniu gospodarza miejsca - sekretarz stanu w Kancelarii Prezydenta Wojciech Kolarski oraz minister edukacji narodowej Dariusz Piontkowski. "Książki, które będą się ukazywać w tej serii, będą przywracać pamięć o wielkich pisarzach i wielkich zjawiskach literackich; będą opowiadać o historii Polski, która znajduje swoje odbicie w wielkiej literaturze" - podkreślił prezydencki minister.
Minister edukacji dodał z kolei, że seria wpisze się w działania MEN związane z przywracaniem pamięci nie tylko o postaciach, które walczyły o wolną Polskę z bronią w ręku lub związanych z tradycją pozytywizmu, ale także o tych literatach i autorach, którzy - jak mówił - "zniknęli z powszechnej świadomości". "Na pewno jedna seria wydawnicza mentalności Polaków i znajomości literatury nie zmieni, ale to dobry początek" - ocenił Piontkowski.
Ambicją twórców serii "Literatura i Pamięć" jest - jak podkreślił IPN - "ukazywanie szerokiemu gronu czytelników najwybitniejszych autorów i dzieł, które w czasach komunistycznej cenzury nie miały szans na pełne zaistnienie w świadomości społecznej lub które w ramach polityki kulturalnej PRL były przesłaniane stereotypowymi, tendencyjnymi interpretacjami". Wydawnictwo będzie obejmować swoim zakresem nie tylko literaturę XX w., ale również wybrane sylwetki pisarzy, utwory i zjawiska z wcześniejszych okresów, które - zdaniem twórców serii - warte są przypomnienia i nowych odczytań.
"Nie można opowiadać dziejów Polski, pomijając ogromną rolę literatury, bez niej są one kalekie i uboższe. Nie można zrozumieć własnej tożsamości bez rozpoznania ducha polskości zapisanego w wybitnych, a czasem zapomnianych, dziełach literackich. Literatura polska, zwłaszcza od epoki zaborów aż do czasów nam najbliższych, rozwijała się w ścisłym związku z dziejami narodu – w kraju, na emigracji, na zesłaniach, w różnych obiegach wydawniczych" - podał IPN.
Ambicją twórców serii "Literatura i Pamięć" jest - jak podkreślił IPN - "ukazywanie szerokiemu gronu czytelników najwybitniejszych autorów i dzieł, które w czasach komunistycznej cenzury nie miały szans na pełne zaistnienie w świadomości społecznej lub które w ramach polityki kulturalnej PRL były przesłaniane stereotypowymi, tendencyjnymi interpretacjami". Wydawnictwo będzie obejmować swoim zakresem nie tylko literaturę XX w., ale również wybrane sylwetki pisarzy, utwory i zjawiska z wcześniejszych okresów, które - zdaniem twórców serii - warte są przypomnienia i nowych odczytań.
"Serię stworzyliśmy z myślą zarówno o miłośnikach literatury, jak i pasjonatach historii" - dodał Instytut, zaznaczając, że jej adresatami są zwłaszcza nauczyciele języka polskiego i nauczyciele historii oraz studenci historii i polonistyki.
Pierwsze trzy tomy serii, które przedstawiono w Belwederze, dotyczą Józefa Piłsudskiego jako pisarza, poezji Jana Polkowskiego oraz wybranych utworów polskich poetów i prozaików. W tomie dotyczącym Piłsudskiego Agnieszka Kowalczyk omówiła jego działalność pisarską: od publicystyki i utworów wspomnieniowych po opracowania historyczne i teksty użytkowe, np. rozkazy. W kolejnym drugim tomie "Pamięć i godność. O poezji Jana Polkowskiego" Wojciech Kudyba przedstawił twórczość Polkowskiego jako - jak podał Instytut - "ilustrację zaangażowania poety w rzeczywistość Polski od lat sześćdziesiątych XX wieku".
Trzeci tom to "Dzieje najnowsze w literaturze polskiej. Szkice o współczesnej poezji i prozie" pod red. Antoniego Buchały. W jedenastu szkicach - jak podał IPN - autorzy omówili wybrane utwory m.in. Kazimierza Wierzyńskiego, Józefa Mackiewicza, Józefa Czapskiego, Marka Nowakowskiego, Jarosława Marka Rymkiewicza, Antoniego Libery, Olgi Tokarczuk, Andrzeja Stasiuka i Wojciecha Wencla, pokazując, w jaki sposób odbiła się w tych dziełach historia Polski.
Olga Tokarczuk odebrała dyplom i medal noblowski z rąk króla Karola XVI Gustawa
Opowiadanie Tokarczuk "Profesor Andrews w Warszawie", które pochodzi ze zbioru "Gra na wielu bębenkach", autor jego analizy - historyk literatury prof. Krzysztof Dybciak - określa jako "groteskowy utwór o ważnych wydarzeniach historycznych". "Sporo w nim humoru, ale wnikliwa lektura tego krótkiego tekstu prowadzi do poważnych refleksji o ludzkiej egzystencji: indywidualnej i zbiorowej" - napisał badacz, przedstawiając najważniejsze elementy utworu Tokarczuk o angielskim profesorze psychologii, który miał nieszczęście wylądować w Warszawie 12 grudnia 1981 r.
"Dla gościa z Anglii dzień przybycia do Polski był w miarę normalnym czasem egzotycznej podróży. Następne dni były zupełnie inne, o wiele trudniejsze, chwilami przypominające senny koszmar albo dziwne stany psychiczne, badane przez profesora Andrewsa" - pisze prof. Dybciak. Doceniając umiejętności pisarskie Tokarczuk, historyk literatury zwraca jednak uwagę, że rzeczywistość stanu wojennego była nie tylko groteskowa, ale również pełna grozy.
Seria wydawnicza "Literatura i Pamięć", objęta honorowym patronatem przez prezydenta Andrzeja Dudę, powstała staraniem IPN oraz Fundacji Rozwoju Systemu Edukacji, której misją jest wspieranie działań mających przyczynić się do poprawy jakości i efektywności systemu oświaty, szkolnictwa wyższego i szkoleń.
"Opowiadanie Olgi Tokarczuk jest świetne, lecz do doskonałości zabrakło przedstawienia grozy początków stanu wojennego oraz przykładów ofiarności i odwagi wielu Polek i Polaków" - ocenił historyk literatury, który - jak czytamy w publikacji - w 2017 r. kierował pracami zespołu ekspertów MEN przygotowujących podstawę programową z języka polskiego dla szkół średnich. Od 2016 r. jest też członkiem Narodowej Rady Rozwoju przy Prezydencie RP.
Seria wydawnicza "Literatura i Pamięć", objęta honorowym patronatem przez prezydenta Andrzeja Dudę, powstała staraniem IPN oraz Fundacji Rozwoju Systemu Edukacji, której misją jest wspieranie działań mających przyczynić się do poprawy jakości i efektywności systemu oświaty, szkolnictwa wyższego i szkoleń.
Norbert Nowotnik (PAP)
nno/ wj/
