16 lat temu zmarł Antoni Czortek, pięściarski wicemistrz Europy i czterokrotny mistrz Polski. Uznawany za najlepszego naszego zawodnika wagi piórkowej. Był więźniem niemieckiego obozu Auschwitz, gdzie stoczył kilkanaście walk, m.in. z kapo Walterem Dunningiem.
Czortek urodził się 2 lipca 1915 r. w Buśni na Kociewiu. Pierwsze kroku na ringu stawiał jako 16-latek w grudziądzkim klubie sportowym PePeGe. Przed wojną reprezentował barwy stołecznych towarzystw Skoda i Okęcie, a po jej zakończeniu boksował w Orle Warszawa i Radomiaku Radom. Później został wychowawcą kolejnych pokoleń pięściarzy.
Miał przydomek "Kajtek". Legendarny trener polskich bokserów Feliks Stamm w 1963 r. powiedział o nim: "Uważam go za najlepszego zawodnika wagi piórkowej w historii naszego pięściarstwa".
Antoni Czortek reprezentował Polskę w 1936 r. na igrzyskach olimpijskich w Berlinie. Dwukrotnie uczestniczył w mistrzostwach Europy - w Mediolanie w 1937 r. i dwa lata później w Dublinie. Z obu championatów przywiózł srebrny medal.
Po wybuchu wojny walczył z Niemcami. Dostał się do niewoli, z której uciekł dzięki pomocy Niemca, znajomego z Grudziądza. Dotarł do Warszawy, gdzie zajął się nielegalnym handlem tytoniem. Miał fałszywe dokumenty. Przypadkowo wpadł w ręce Niemców, którzy rozpoznali w nim mistrza walki na pięści.
25 sierpnia 1943 r. został deportowany do obozu Auschwitz. Wśród niemal tysiąca osób przywiezionych z Warszawy wraz z nim był 17-letni wówczas Wacław Długoborski. "Znaleźliśmy się na kwarantannie w Auschwitz II-Birkenau. Czortek był z nami dwa miesiące. Zawsze mówiłem mu +dzień dobry+, on odpowiadał. Wszyscy wiedzieliśmy kim jest +Kajtek+. Był bardzo popularny, zwłaszcza w Warszawie" – wspominał prof. Długoborski w rozmowie z PAP w 2015 r.
Niemcy w obozie chętnie organizowali walki z udziałem Czortka. Zdaniem historyka Adama Cyry, który przez długie lata był związany z Muzeum Auschwitz, pięściarz za drutami stoczył ich co najmniej kilkanaście. Prof. Długoborski zapamiętał jedną. "Kajtek" skrzyżował rękawice z innym więźniem, pięściarskim mistrzem Grecji, Żydem Salomonem Arochem. "Od razu widać było, że Czortek jest bokserem. Miał dobrą muskulaturę. Nie był wysoki, ale wysportowany. (...) Bardzo go dopingowaliśmy; wołaliśmy +Antoni! Antoni!+. Pojedynek sędziował esesman. To było wielkie wydarzenie, ale wyniku nie pamiętam" – wspominał Długoborski.
Czortek i Aroch spotkali się po latach, gdy w 1989 r. powstawał film o przeżyciach greckiego Żyda. Bohaterowie nie wstydzili się łez.
Najsłynniejszą walką "Kajtka" w Auschwitz był pojedynek z przedwojennym zawodowym mistrzem Niemiec wagi średniej Walterem Dunningiem. W obozie pełnił funkcję kapo. Miał przydomek "krwawy Walter". To on wpadł na pomysł organizowania walk bokserskich w Auschwitz. Jeszcze w 1941 r. zmierzył się z nim inny polski więzień Tadeusz "Teddy" Pietrzykowski. Niemiec w drugiej rundzie poddał walkę.
Były więzień Auschwitz Roman Zbroja wspominał, że w pierwszej rundzie zanosiło się na klęskę Czortka. Uratował go gong. "W drugiej rundzie popularny +Kajtek+ zastosował przemyślne uniki, wyprowadzając ciężkiego Waltera w pole. Kilkakrotnie Walter wylądował w próżni i zawisł na linach, wywołując huraganowy śmiech kibiców. W trzeciej (…) z nadprzyrodzoną energią i szybkością +Kajtek+ poszedł do przodu i zasypał Waltera masą soczystych ciosów. (…) Niemiec słaniał się na nogach. Gong uratował Waltera, gdyż inaczej przegrałby przez KO" – opisywał Zbroja. Więźniowie oglądający pojedynek wiwatowali.
Nagrodą za zwycięstwo było przeniesienie Czortka z Birkenau do Auschwitz, co zwiększyło szanse na przeżycie.
Antoni Czortek przebywał w obozie do stycznia 1945 r. Gdy ruszyła ofensywa Armii Czerwonej Niemcy zlikwidowali obóz. Wówczas pięściarz został ewakuowany wraz z tysiącami innych więźniów na zachód. W Marszu Śmierci dotarł do obozu Mauthausen. Tam, w maju 1945 r. wyzwolili go Amerykanie.
Antoni Czortek w zawodniczej karierze stoczył 328 walk, z których wygrał 269, zremisował 43 zremisował i przegrał tylko 16.
Mistrz pięściarstwa zmarł 15 stycznia 2004 r. w Radomiu. (PAP)
autor: Marek Szafrański
szf/ pat/
