Od 2004 r. MKiDN złożyło 20 wniosków restytucyjnych do Federacji Rosyjskiej

Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego podało, że "przygotowane przez Polskę wnioski restytucyjne mają formę pisemnego roszczenia w postaci obszernego opracowania, w którym oprócz opisania zabytku i wskazania jego cech szczególnych, przedstawione są jego losy i okoliczności utraty".

Dodano, że "złożone przez MKiDN wnioski restytucyjne obejmują 17 dzieł sztuki, 1 kolekcję ponad 14 tys. numizmatów, ponad 11 tys. jednostek archiwalnych i 58 przedmiotów z terenu obozu Auschwitz". Zaznaczono, że "wszystkie wydarzenia opisywane we wnioskach są potwierdzone poprzez odpowiednie kopie dokumentów archiwalnych, np. inwentarzy, kart naukowych obiektów potwierdzających polskie prawo własności oraz wszelkie spisy i informacje dotyczące okoliczności utraty oraz przemieszczeń dokonywanych w okresie II wojny światowej lub bezpośrednio po jej zakończeniu".

W 2004 r. strona polska złożyła Federacji Rosyjskiej drogą dyplomatyczną 10 wniosków restytucyjnych dotyczących 10 obiektów (9 obrazów i 1 rysunek), odnalezionych na rosyjskiej stronie internetowej prezentującej dzieła sztuki o nieznanej proweniencji. Wszystkie znajdują się w Muzeum Sztuk Pięknych im. A. Puszkina w Moskwie. Jak podano są to: Jan Breughel Starszy "Pejzaż leśny" (XVII w.) z Muzeum Miejskiego w Gdańsku, Łukasz Cranach Starszy "Madonna z Dzieciątkiem zw. Głogowską" (1518 r.) z kolegiaty w Głogowie, Cornelius van Poelenburgh "Ucieczka do Egiptu" (XVII w.) z Muzeum Miejskiego w Gdańsku, Franz Pfuhle "Spłoszone konie" (1 poł. XX w.) z Muzeum Miejskiego w Gdańsku, Daniel Schultz (nadworny malarz króla polskiego) "Ptasie podwórko" (po 1660 r.) z Muzeum Miejskiego w Gdańsku, Herman Frederik Carl Ten Kate (XIX w.) "Van Dyck maluje króla Karola I" z Muzeum Miejskiego w Gdańsku, Adriaen van de Velde "Krowa na tle krajobrazu" (XVII w.) z Miejskiego Muzeum Historii i Sztuki im. J. i K. Bartoszewiczów w Łodzi, Johann Carl Schultz "Łuk Hadriana" (XVIII w.) z Muzeum Miejskiego w Gdańsku, Anton Möller "Sąd Ostateczny – szkic" (ok. 1594 r.) z Muzeum Miejskiego w Gdańsku (Zbiory Jacoba Kabruna) oraz niderlandzki malarz "Dyptyk Winterfeldów" (ok. 1480-90) z Muzeum Miejskiego w Gdańsku.

W listopadzie 2012 roku zostało przygotowanych i złożonych kolejnych 7 wniosków restytucyjnych, dotyczących 7 obiektów i ponad 14 tys. monet. Dotyczą one obrazów, przedmiotów rzemiosła artystycznego oraz rękopisów przechowywanych w Muzeum Sztuk Pięknych im. A. Puszkina w Moskwie oraz w Państwowym Muzeum Sztuk Pięknych im. A. N. Radiszewa w Saratowie. Obejmują one następujące dzieła: Mistrz z papugą, zw. Mistrzem półfigur kobiecych "Madonna z Dzieciątkiem i papugą na tle krajobrazu" z Miejskiego Muzeum Historii i Sztuki im. J.K. Bartoszewiczów w Łodzi; Hans Holbein Młodszy "Portret Johanna Schwarzwaldta" z Muzeum Miejskiego w Gdańsku, Hans Dürer "Dwa skrzydła ołtarzowe z kościoła św. Elżbiety z Wrocławia" ze Śląskiego Muzeum Rzemiosła Artystycznego i Starożytności we Wrocławiu, kolekcja numizmatyczna z Malborka, przeszło 14 tys. obiektów ze złota, srebra i innych metali, "Mistrz z Prus Królewskich", srebrny Gwizdek szyprów gdańskich z XVI w. z Muzeum Miejskiego w Gdańsku, rękopis Juliusza Słowackiego - "Dziennik podróży na Wschód" z Biblioteki Ordynacji Krasińskich w Warszawie oraz rękopiśmienny inwentarz nowych zakupów do kolekcji Jakoba Kabruna w Muzeum Miejskim w Gdańsku z Muzeum Miejskiego w Gdańsku.

Przypomniano także, że w listopadzie 2014 r. MKiDN, zgodnie z zaleceniami Międzynarodowej Rady Oświęcimskiej, opracowało i przekazało trzy wnioski restytucyjne dotyczące artefaktów i archiwaliów wywiezionych do Rosji z obozu koncentracyjnego Auschwitz w Oświęcimiu. Dokumenty te znajdują się w zbiorach trzech instytucji: Muzeum Wojskowo-Medycznego Ministerstwa Obrony Federacji Rosyjskiej w Petersburgu, Rosyjskiego Państwowego Archiwum Wojskowego w Moskwie, Państwowego Archiwum Federacji Rosyjskiej w Moskwie.

Jak poinformowano, "wśród obiektów zebranych na terenie dawnego obozu znajdują się zarówno przedmioty używane przez władze i załogę KL Auschwitz, w tym te służące aparatowi represji, w tym uśmiercaniu ludzi, rzeczy osobiste więźniów, jak i ludzkie włosy czy zęby". Całość włączona została do kolekcji Muzeum Wojskowo-Medycznego Ministerstwa Obrony Federacji Rosyjskiej w Petersburgu.

Obecnie w MKiDN trwają prace nad przygotowaniem kolejnych siedmiu wniosków restytucyjnych, dotyczących siedmiu obrazów zidentyfikowanych w Muzeum Sztuk Pięknych im. Puszkina w Moskwie.

MKiDN przekazało, że "w Rosyjskim Państwowym Archiwum Wojskowym jako zasób byłego Archiwum Specjalnego MSW ZSRR znajdują się również Akta Archiwum Belwederskiego, czyli Instytutu Józefa Piłsudskiego Poświęconego Badaniu Najnowszej Historii Polski w Warszawie z lat 1903-1939". "Kwestia zwrotu tych archiwaliów była wielokrotnie poruszana podczas rozmów Naczelnego Dyrektora Archiwów Państwowych z jego rosyjskim odpowiednikiem" - podkreślono.

Zaznaczono, że "Polska nie zgadza się ze stanowiskiem, uznającym dzieła sztuki i archiwalia, wywiezione z jej terytorium w trakcie okupacji przez ZSRR wschodnich województw RP (1939-1941) bądź też w okresie 1944-1945, gdy zarówno Polska, jak i ZSRR były członkami koalicji antyhitlerowskiej, za rekompensatę Federacji Rosyjskiej za straty wojenne, poniesione w wyniku działań Niemiec oraz ich sojuszników". Wskazano, że "Ustawa Federacji Rosyjskiej z 15 kwietnia 1998 r. +O dobrach kultury, przemieszczonych do ZSRR w wyniku II wojny światowej i znajdujących się na terytorium Federacji Rosyjskiej+, na którą się władze rosyjskie powołują, nie ma zastosowania do państw, będących członkiem koalicji antyhitlerowskiej". "Ponadto normy prawa międzynarodowego zabraniają grabieży dóbr kultury na terytoriach państw znajdujących się pod okupacją wojenną" - przypomina resort kultury.

Dodano, że "na podstawie rzeczonej ustawy również nie mogły zostać znacjonalizowane dobra kultury wywiezione z Gdańska, który przestał należeć do Niemiec w 1920 r., a w okresie II wojny światowej znajdował się pod okupacją niemiecką". (PAP)

autor: Katarzyna Krzykowska

ksi/ pat/