Pomnik Tadeusza Kościuszki w Waszyngtonie. Fot. PAP/R. Pietruszka
W Muzeum Krakowa od soboty będzie można oglądać gipsowy posąg Tadeusza Kościuszki, autorstwa Antoniego Popiela, który zaprojektował pomnik bohatera narodowego Polski i bojownika o niepodległość Stanów Zjednoczonych w Waszyngtonie. Rzeźba była częścią makiety tego monumentu.
"W ostatnich dniach głośno było o dewastacjach pomnika Tadeusza Kościuszki w Waszyngtonie i Warszawie. Mamy w zbiorach model postaci Kościuszki z tego pomnika, więc postanowiliśmy zaprezentować go publiczności na specjalnym pokazie" – powiedział PAP Ryszard Kozik z Muzeum Krakowa.
Posąg będzie można oglądać w sali Miedzianej pałacu "Pod Krzysztofory", w godzinach otwarcia Cyberteki, czyli od wtorku do niedzieli w godz. 11-17. Wstęp jest wolny.
Jak przypomina Elżbieta Lang z Muzeum Krakowa idea budowy pomnika Tadeusza Kościuszki w Waszyngtonie narodziła się pod koniec 1903 r. Jej pomysłodawcą był Związek Narodowy Polski działający w Chicago, a monument ufundowany ze składek "polsko-amerykańskich organizacji Ludu polskiego w Stanach Zjednoczonych", miał być darem dla narodu amerykańskiego.
Zdewastowano warszawski pomnik Tadeusza Kościuszki
Komitet budowy pomnika Tadeusza Kościuszki w Waszyngtonie złożony z amerykańskiej Polonii 27 grudnia 1905 r. ogłosił, za pośrednictwem amerykańskiej i europejskiej prasy konkurs na projekt pomnika, w którym mogli wziąć w nim udział tylko artyści rzeźbiarze Polacy, zamieszkali w Polsce lub na uchodźstwie.
Na konkurs nadesłano 20 modeli, w tym 18 z Europy i dwa z USA. Pierwszą nagrodę przyznano monumentalnemu projektowi autorstwa Stanisława R. Lewandowskiego przesłanemu z Wiednia. Artysta ukazał Kościuszkę z kapeluszem generalskim w dłoni i szablą tuloną do piersi otoczonego przez 13 figur symbolizujących "pierwotne stany Unii". Ostatecznie jednak, decyzją prezydenta USA Theodore’a Roosvelta, zdecydowano o realizacji projektu wyróżnionego drugą nagrodą.
Dzieło Antoniego Popiela ze Lwowa uznano za "odpowiedniejsze" pod względem formy artystycznej do miejsca, w którym miał stanąć pomnik - Parku Lafayett’a.
We wrześniu 1907 r. artysta przybył do Chicago, gdzie wraz z miejscową odlewnią pracował nad pomnikiem aż do połowy 1910 r. Przedstawia on Tadeusza Kościuszkę w amerykańskim stroju generalskim, z nogą wspartą na lufie armatniej, rękę na szabli zwieszonej u boku, w drugiej ręce trzymającego plan amerykańskiej fortyfikacji West Point. Postument otaczają brązowe figury i ryte inskrypcje.
Uroczyste odsłonięcie i symboliczne przekazanie narodowi amerykańskiemu waszyngtońskiego monumentu Tadeusza Kościuszki odbyło się 11 maja 1911 r. Antoni Popiel nie doczekał tego momentu – zmarł w lipcu 1910 roku.
Niezwykle cenną pamiątką związaną z waszyngtońskim pomnikiem jest gipsowy model posągu Kościuszki z około 1906 r. autorstwa Popiela, który od 1950 roku znajduje się w zbiorach Muzeum Krakowa.
Wierną kopię waszyngtońskiego pomnika można zobaczyć w Warszawie na placu Żelaznej Bramy. Jej autorami byli krakowscy rzeźbiarze Anna i Wojciech Siek.(PAP)
autor: Małgorzata Wosion-Czoba
wos/ pat/
