W siedzibie IPN Gdańsk odbył się briefing prasowy poświęcony inicjatywom związanym z 100. rocznicą plebiscytu na Warmii Mazurach i Powiślu oraz 100. rocznicą Bitwy Warszawskiej.
Plany związane z obchodami rocznic przedstawił we wtorek dyrektor IPN w Gdańsku prof. Mirosław Golon.
"Dzisiejsza konferencja nieprzypadkowo odbywa się w 100. rocznicę niezwykłej, ogólnonarodowej i efektywnej akcji mobilizacyjnej z okresu wojny polsko-bolszewickiej, który przybrał formę Armii Ochotniczej. Formalnie 8 lipca 1920 roku w związku z ogromnym zagrożeniem jakim była wielka skala najazdu bolszewickich zbrodniarzy na Polskę, minister spraw wojskowych gen. Kazimierz Sosnkowski wydał rozkaz nr 70 29/org. o utworzeniu z dniem 7 lipca Generalnego Inspektoratu Armii Ochotniczej, której dowódcą został gen. Józef Haller" - powiedział prof. Mirosław Golon.
Dodał, że mobilizacja ruszyła już 3 lipca po dramatycznym apelu Rady Obrony Państwa z Józefem Piłsudskim, jako przewodniczącym oraz Władysławem Grabskim i Wincentym Witosem jako zastępcami.
"W ciągu trzech miesięcy w szeregi Armii Ochotniczej wystąpiło prawie 106 tysięcy bardzo ideowych, patriotycznie nastawionych żołnierzy. Armia ta była nie tylko realnym, konkretnym wzmocnieniem sił zbrojnych RP w najtrudniejszym momencie, ale także ogromnym wsparciem duchowym dla walczących już kilkuset tysięcy żołnierzy, dowodziła jak wielki patriotyzm jest w szerokich rzeczach społeczeństwa polskiego" – mówił profesor Golon.
„Bitwa Warszawska 1920: dzieła sztuki – fotografie – odezwy”
W najbliższy piątek, 10 lipca, w Lubstynku rozpoczną się uroczystości 100. rocznicy plebiscytu na Warmii, Mazurach i Powiślu. W obchodach weźmie udział m.in. prezes IPN. Tego dnia nastąpi też w Lubstynku odsłonięcie tablicy upamiętniającej 100. rocznicę plebiscytu.
Według dyrektora IPN w Gdańsku, plebiscyt na Warmii Mazurach i Powiślu zorganizowany 11 lipca 1920 roku był dla części ziem zamieszkałych przez Polaków jednym z najbardziej dramatycznych wydarzeń w dobie odradzania się państwa polskiego.
"Próba zyskania jak najszerszego poparcia ludności warmińskiej i mazurskiej spotkała się z bardzo brutalnymi działaniami części Niemców. Trwały one nie tylko w samym okresie plebiscytowym 1919/1920, ale również po jego zakończeniu. Ponadto w okresie II wojny światowej, hitlerowskie już Niemcy ponownie podjęły represje, mordując część działaczy plebiscytowych oraz masowo represjonując – powiedział dyrektor IPN w Gdańsku.
Dodał, że przypomnienie w 100-lecie tego wydarzenia ma znaczenie nie tylko z perspektywy samej batalii plebiscytowej, w której Polska uzyskała tylko kilkuprocentowe poparcie, ale przede wszystkim na celu przypomnienie całego procesu kilkuwiekowej germanizacji ludności warmińskiej i mazurskiej, szczególnie nasilonej w wieku XIX i pogłębionej w XX.
"Z perspektywy XXI wieku wspomnienie o plebiscycie, to przypomnienie korzeni polskości na terenie Warmii, Mazur i Powiśla, ceny, jaką za nią płaciła miejscowa ludność oraz realizacja obowiązku upamiętnienia ofiar. Wybrana na akcję Instytutu Pamięci Narodowej wioska Lubstynek to symbol małego, lokalnego zwycięstwa okupionego ciężkimi represjami" – podsumował prof. Golon.
Na briefingu poinformowano również, że w Parku Miejskim na Bydgoskim Przedmieściu w Toruniu 14 sierpnia br. nastąpi uroczyste odsłonięcie odbudowanego Pomnika Poległych Żołnierzy Wojsk Balonowych w czasie wojny polsko-bolszewickiej.
„Wiktoria 1920”: 19–25 czerwca
Monument został zniszczony w czasie II Wojny Światowej przez Niemców, a w czasach PRL nikt nie zadbał o odbudowę.
Jego uroczyste odsłonięcie będzie najważniejszym elementem uroczystości w 100. rocznicę zwycięstwa w wojnie z bolszewizmem w województwie kujawsko-pomorskim.
Dzień później, 15 sierpnia w kościele w Zblewie nastąpi odsłonięcie tablicy pamiątkowej – w miejscu werbunkowym Armii Ochotniczej w czasie wojny polsko-bolszewickiej.
Tablica upamiętni proboszcza w Zblewie ks. Konstantyna Kreffta (1867-1940).
W 1920 r. był pełnomocnikiem Obywatelskiego Komitetu Obrony Państwa. Zachowana odezwa gen. Hallera do Kaszubów głosi, by właśnie do ks. Kreffta zgłaszali się ochotnicy do walki z bolszewikami. (PAP)
Autor: Krzysztof Wójcik
kszy/ dki/
