Katowice ul. Bankowa. Wikimedia Commons
Zaledwie 360-metrowa obecnie ulica Bankowa w Katowicach jak w soczewce skupia historię miasta – przekonują autorzy udostępnionej w internecie wystawy poświęconej miejscu słynącemu dziś głównie z uniwersytetu, a dawniej także z lodowiska, ogrodu zoologicznego i kortów.
Wystawa, przygotowana z inicjatywy katowickiej Fundacji Dom Modernisty, dostępna jest od niedawna w zasobach Śląskiej Biblioteki Cyfrowej pod adresem https://www.sbc.org.pl/publication/473149. Przedstawienie historii śródmiejskiej ulicy to kolejne przedsięwzięcie fundacji, od kilku lat przybliżającej, często zapomniane, wydarzenia, miejsca, budowle i postacie dawnych Katowic.
Bankowa łączy ulice Warszawską i Uniwersytecką w śródmieściu Katowic. Kojarzona jest przede wszystkim z Uniwersytetem Śląskim, ponieważ tu mieści się rektorat i niektóre wydziały tej największej w regionie uczelni.
„Nie wszyscy wiedzą, że historia ulicy Bankowej jest o wiele dłuższa i związana nie tylko z tą stosunkowo młodą uczelnią, ale również z historią niemieckiej i polskiej bankowości, śląskiego ewangelicyzmu, a także przedwojennego i powojennego sportu i kultury. Natomiast architektura ulicy odzwierciedla aspiracje tak niemieckich, jak i polskich włodarzy miasta” – wyjaśnia PAP jeden z pomysłodawców wystawy, Wojciech Siegmund z Fundacji Dom Modernisty.
Autorzy bogato ilustrowanej archiwaliami wystawy – wśród nich znawczyni architektury Katowic dr Aneta Borowik i odpowiedzialna za szatę graficzną Anna Aderek – przedstawiają zarówno istniejące, jak i nieistniejące dziś obiekty. Wśród tych, które nie doczekały do współczesnych czasów, jest pierwszy budynek, jaki w 1869 roku stanął przy dzisiejszej ul. Bankowej – willa Hermanna Rosse, bardziej znana jako willa Friedricha Grundmanna – niemieckiego przedsiębiorcy, określanego mianem założyciela Katowic. Willę – jedną z najbardziej reprezentacyjnych w mieście - zburzono w 1973 r. decyzją ówczesnych władz. W jej miejscu stoi okazały i nowoczesny budynek Narodowego Banku Polskiego z 2005 r.
W latach dziesiątych XX wieku po obu stronach ulicy stanęły dwa, istniejące do dziś, monumentalne gmachy – Banku Rzeszy (w okresie międzywojennym Banku Polskiego, po wojnie oddział NBP, obecnie budynek należy do uniwersytetu) oraz Dom Związkowy Gminy Ewangelickiej (obecnie niepubliczna szkoła wyższa, a wcześniej wydział prawa UŚ). Wówczas założono również ogród botaniczny, a ulica otrzymała nazwę – Reichsbankstrasse, którą nosiła do końca II wojny światowej.
W okresie międzywojennym obydwa budynki użyteczności publicznej zostały rozbudowane, a ogród botaniczny przekształcono w Miejski Ogród Naukowy ze zwierzyńcem. Tym samym z czasem przy ul. Bankowej zamieszkały m.in. lwy, hieny, niedźwiedzie, wilki, małpy, lisy, żółwie, węże, orły i sokoły. Żyły w klatkach, które podczas ostrych zim ocieplano słomianymi matami i gałęziami drzew iglastych. Zwierzyniec był otwarty przez 12 godzin dziennie, a wstęp do niego był wolny. Cieszył się dużą popularnością – np. w 1928 r. zwiedziło go ponad 341 tys. osób.
W 1930 r. po wschodniej stronie ulicy zbudowano Torkat – pierwszy sztuczny tor łyżwiarski w Polsce z budynkiem klubowym i trybunami, natomiast po drugiej stronie znajdowały się rozległe tereny sportowe z boiskiem kolejowego klubu sportowego oraz korty tenisowe Kattowitzer Lawn Tennis Vereinigung (Katowickiego Klubu Tenisowego). Torkatu nie odbudowano już po wielkim pożarze w 1973 roku.
Po II wojnie światowej m.in. wyremontowano Torkat i Ewangelicki Dom Związkowy, odbudowano też budynek klubowy przy kortach tenisowych. Zmieniła się struktura własnościowa budynków i gruntów, a teren przy północnym odcinku ulicy za rzeką Rawą upaństwowiono. Ewangelicki Dom Związkowy został przejęty przez Skarb Państwa i przekazany Państwowemu Zakładowi Wydawnictw Szkolnych, a na początku 50. - miejskiemu komitetowi Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej.
W pierwszej połowie lat pięćdziesiątych przystąpiono do budowy Torstalu - wielofunkcyjnego obiektu sportowego i kulturalnego w miejscu Torkatu. W 1946 r. ponownie zorganizowano Miejski Ogród Zoologiczny, otwarty cztery lata później. Zgromadzono tam ponad 400 zwierząt 86 gatunków.
W latach 60. ul. Bankowa i okolice zostały wyznaczone jako część śródmiejskiej dzielnicy uniwersyteckiej. W 1968 r. powołano do życia Uniwersytet Śląski, powstały z połączenia katowickiej filii Uniwersytetu Jagiellońskiego i Wyższej Szkoły Pedagogicznej. Początek lat 70. był okresem bardzo intensywnej rozbudowy - powstał m.in. budynek rektoratu uczelni oraz wydziały: nauk społecznych, matematyki, fizyki i chemii oraz biologii i ochrony środowiska.
W latach 2000-2004 w głębi ul. Bankowej powstał nowy gmach Wydziału Prawa i Administracji UŚ. W 2010 r. część ulicy pomiędzy rektoratem a Wydziałem Nauk Społecznych przebudowano, likwidując parking i tworząc wyłączony z ruchu samochodowego deptak. Rok później oddano do użytku wielokrotnie nagradzane za architekturę siedzibę Centrum Informacji Naukowej i Biblioteki Akademickiej. (tzw. CINiBA), przed którą znajduje się centralny plac uniwersytecki pełniący rolę forum. Kryty pasaż łączy plac z terenami rekreacyjnymi wzdłuż rzeki Rawy.
Poświęconą ulicy Bankowej internetową wystawę wysoko ocenił w swojej recenzji socjolog, profesor Uniwersytetu Śląskiego dr hab. Tomasz Nawrocki. „Prace takie jak ta (…) nie tylko dokumentują historię miasta i pozwalają mieszkańcom na lepsze jej poznanie, ale przede wszystkim budują tożsamość katowiczan i osób z tym miastem związanych” – napisał naukowiec.(PAP)
autor: Marek Błoński
mab/ dki/
