Fragment slajdu wirtualnej lekcji poświęconej losom miekszańców Oświęcimia w czasie niemieckiej okupacji, przygotowanej przez Piotra Setkiewicza i zaprezentowanej przez Muzeum Auschwitz. Źródło: www.auschwitz.org
Lekcję internetową przybliżającą losy mieszkańców Oświęcimia w czasie niemieckiej okupacji udostępniło w internecie Muzeum Auschwitz. Jej autor Piotr Setkiewicz wskazał, że z 13 tys. mieszkańców wojnę przeżyło zaledwie 6,7 tys. Zginęli niemal wszyscy Żydzi.
„Oświęcim wkrótce po wybuchu II wojny światowej był nie tylko siedzibą największego niemieckiego obozu koncentracyjnego, lecz także miejscem swoistego eksperymentu populacyjnego, w rezultacie którego do 1945 r. ludność miasta uległa trzykrotnej niemal wymianie. Był również obiektem intensywnych prac planistycznych, mających doprowadzić w niedalekiej przyszłości do powstania wzorca niemieckiego osadnictwa na Wschodzie – Musterstadt Auschwitz” – napisał we wstępie do lekcji jej autor dr Piotr Setkiewicz, szef centrum badań w Muzeum Auschwitz.
Lekcja podzielona została na kilkanaście rozdziałów, w których omówiono m.in. przedwojenna historię miasta, jego rolę w wojnie obronnej we wrześniu 1939 r., reakcje mieszkańców okupowanego Oświęcimia na istnienie w niedalekiej odległości niemieckiego obozu, a także kwestię przymusowych wysiedleń mieszkańców w związku z rozbudową Auschwitz.
Ważną kwestią związaną z losami miasta, obok budowy i rozbudowy obozu, było także powzięcie w styczniu 1941 r. decyzji o zbudowaniu przez niemiecki koncern IG Farbenindustrie ogromnej fabryki kauczuku syntetycznego w rejonie wsi Dwory – Monowice. Powodem było zagrożenie nalotami brytyjskich bombowców, obejmujących swym zasięgiem cele w zachodniej i centralnej części Niemiec. Uważano więc, że fabryka znajdująca się dalej na wschodzie, jeszcze przez długie miesiące nie będzie narażona na ataki lotnicze.
„Eksperci IG Farben, poszukujący stosownej lokalizacji, jeszcze w grudniu 1940 r. zwrócili uwagę na wielce obiecujący teren, znajdujący się bezpośrednio na wschód od Oświęcimia. Był on płaski, niezalesiony, z wygodnym dostępem do sieci kolejowej i obok sporej rzeki - Wisły, mogącej posłużyć za źródło wody niezbędnej do chłodzenia instalacji przemysłowych. W pobliżu znajdowały się potencjalne źródła surowców, a zwłaszcza węgla kamiennego, który mógł być dostarczany z Jawiszowic, Libiąża, Lędzin czy nawet Jaworzna lub Dziedzic. Za jedyny istotny problem uznawano niedostatek robotników, którzy już na wstępie byliby niemal natychmiast w wielkiej liczbie potrzebni” – wskazał Setkiewicz.
Lekcja opisuje sytuację polskiej ludności Oświęcimia, przybliżając historie mieszkańców miasta, głównie kobiet i dziewcząt, zaangażowanych w pomoc więźniom obozu, oraz wynikających z ich działalności późniejszych represji. Omówiono również znaczenie cudzoziemskich robotników cywilnych w obozach barakowych IG Farben, jak też liczebność i siłę niemieckich formacji zbrojnych stacjonujących w okupowanym Oświęcimiu.
Szacuje się, że tuż przed wojną Oświęcim zamieszkiwało ok. 13 tys. osób, z których w przybliżeniu połowę stanowili Żydzi, połowę zaś Polacy. W 1946 r. mieszkało w nim już tylko 6708 osób, prawie wyłącznie Polaków.
Lekcję przygotowało należące do muzeum Międzynarodowe Centrum Edukacji o Auschwitz i Holokauście. Udostępniona została ona w językach polskim: http://lekcja.auschwitz.org/2020_mieszkancy_pl/, a także angielskim: http://lekcja.auschwitz.org/2020_mieszkancy_en/.
Międzynarodowe Centrum prowadzi wszystkie działania edukacyjne Muzeum Auschwitz. Są to studia, seminaria, konferencje, pobyty studyjne, wykłady, warsztaty i prezentacje multimedialne.
Muzeum Auschwitz jest pionierem e-learningu w instytucjach tego typu w Polsce. Pierwszą lekcje, przybliżającą historię obozu opublikowało w 2012 r.
Niemcy założyli obóz Auschwitz w 1940 r., aby więzić w nim Polaków. Auschwitz II-Birkenau powstał dwa lata później. Stał się miejscem zagłady Żydów. W kompleksie obozowym funkcjonowała także sieć podobozów. W Auschwitz Niemcy zgładzili co najmniej 1,1 mln ludzi, głównie Żydów. Do obozu deportowali też ok. 150 tys. Polaków, z których blisko połowa nie przeżyła. W Auschwitz ginęli też Romowie, jeńcy sowieccy i osoby innej narodowości. (PAP)
autor: Marek Szafrański
szf/ pat/
