Józef Lompa. Ilustracja z "Tygodnika Ilustrowanego" (1860). Fot. Wikimedia Commons
Pamięć Józefa Lompy uczcił podczas poniedziałkowej sesji Sejmik Województwa Śląskiego. Lompa był jednym z najbardziej zasłużonych polskich działaczy narodowych na Górnym Śląsku w XIX w.
Z okazji przypadającej 29 marca 150 rocznicy śmierci Lompy, sejmik przyjął w poniedziałek oświadczenie upamiętniające jego postać i dorobek. W oświadczeniu przypomniano m.in., że Lompa był wielkim odnowicielem polskości i prekursorem procesu odrodzenia narodowego w tym regionie.
Józef Lompa urodził się 29 czerwca 1797 r. w Oleśnie, w rodzinie rzemieślniczej. Po ukończeniu seminarium nauczycielskiego we Wrocławiu krótko był nauczycielem najpierw w Cieszynie koło Sycowa, a potem w Łomnicy koło Olesna. Znany był jako „nauczyciel z Lubszy” w powiecie lublinieckim, gdzie zamieszkał w 1819 r. i spędził 30 lat swojego życia.
Zasłynął przede wszystkim jako górnośląski działacz społeczny, poeta, prozaik, publicysta, tłumacz i współpracownik wielu ówczesnych czasopism, w których pisał pod pseudonimem A. Mieczyński. Był autorem wielu polskich książek i artykułów poświęconych historii Śląska.
Zasłynął przede wszystkim jako górnośląski działacz społeczny, poeta, prozaik, publicysta, tłumacz i współpracownik wielu ówczesnych czasopism, w których pisał pod pseudonimem A. Mieczyński. Był autorem wielu polskich książek i artykułów poświęconych historii Śląska, szczególnie śląskich miast, a także tekstów religijnych, poradników, opowiadań, zbiorów baśni i legend.
Lompa jako pierwszy w ówczesnych Prusach wydał podręczniki w języku polskim dla szkół elementarnych i średnich: w 1821 r. „Krótkie wyobrażenie historyi Szląska dla szkół elementarnych”, w 1847 r. „Krótki rys jeografii Śląska dla nauki początkowej” i w 1853 r. „Książki do czytania dla klasy średniej szkół katolickich miejskich i wiejskich”.
Był również znany jako pionier badań etnograficznych na Śląsku i jeden z najwybitniejszych polskich folklorystów pierwszej połowy XIX wieku. Zapoczątkował systematyczne gromadzenie polskich pieśni i prozy ludowej na Śląsku. W 1833 roku ukazały się jego „Pieśni nabożne i Zbiór pieśni na Boże Ciało”, a w 1858 roku „Przysłowia i mowy potoczne ludu polskiego na Szlązku”.
Po zmianach, które w 1848 r. przyniosła Wiosna Ludów, Lompa stał się inicjatorem założenia Towarzystwa Nauczycieli Polaków oraz Towarzystwa Pracujących dla Oświaty Ludu Górnośląskiego w Bytomiu. Współpracował przy wydawaniu „Dziennika Górno-Szląskiego”, żądając nauki w języku polskim.
W 1849 r. za działalność pisarską, społeczną i narodową został przez pruskie władze zwolniony z posady nauczyciela. Władze rejencji opolskiej pozbawiły go emerytury i wymówiły mu mieszkanie. W 1858 roku, z powodu policyjnych szykan, przeniósł się do Woźnik w powiecie lublinieckim, gdzie był tłumaczem sądowym i założył polską bibliotekę.
W Woźnikach spędził ostatnie lata życia, poświęcając się pisaniu książek. Utrzymywał wówczas stałe kontakty z wieloma naukowcami i pisarzami: polskimi, czeskimi i niemieckimi. Zmarł w ubóstwie 29 marca 1863 r.
Popiersie Józefa Lompy jest jednym z czterech popiersi wybitnych Górnoślązaków zdobiących Salę Sejmu Śląskiego – obok wizerunków Juliusza Ligonia, Karola Miarki i Pawła Stalmacha.(PAP)
mtb/ ls/
