Wpis sokolnictwa na Reprezentatywną Listę Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego Ludzkości został we wtorek rozszerzony o sześć państw: Polskę, Irlandię, Chorwację, Holandię, Kirgistan i Słowację – poinformowano na stronie MKiDN.
Decyzję o rozszerzeniu wpisu podjął Międzyrządowy Komitet ds. Ochrony Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego podczas 16. sesji w Paryżu. Obecnie wpis obejmuje 24 państwa.
"Sokolnictwo jako żywa tradycja zostało wpisane na Reprezentatywną Listę Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego Ludzkości w 2010 r. – wniosek złożyło 11 państw, inicjatorem wpisu były Zjednoczone Emiraty Arabskie. Dwa lata później nastąpiło pierwsze rozszerzenie wpisu o dwa państwa, a w 2016 r. drugie – o pięć następnych państw. Po dzisiejszym wpisie, rozszerzającym listę po raz trzeci, sokolnictwo obejmuje łącznie 24 państwa" - wyjaśniono na stronie resortu.
Przekazano, że "tradycja sokolnictwa, oznaczająca łowy z ułożonymi do tego celu ptakami drapieżnymi, ma wiele tysięcy lat i jest jednym z najstarszych sposobów polowania". "Powstała z praktycznej potrzeby zdobywania pożywienia, jednak stopniowo zyskała charakter sztuki, stając się elementem kultury wielu narodów" - wskazano.
Jak napisano, "nie ma dostatecznych źródeł, na podstawie których można jednoznacznie określić miejsce, z którego sokolnictwo się wywodzi". "Najbardziej popularna teoria głosi, że powstało ono w Azji, a wiele źródeł wskazuje na centralną i południowo-wschodnią część tego kontynentu. Najstarsze znane przedstawienie sokolnictwa to petroglif z Golpaygan (Isfahan, Iran), obrazujący człowieka na koniu z ptakiem drapieżnym i gepardem, szacowane na 8-10 tysięcy lat p.n.e." - podano na stronie resortu.
Poinformowano, że "informacje źródłowe świadczą o wysoko rozwiniętym sokolnictwie już w początkach polskiej państwowości". "Od wczesnego średniowiecza ten rodzaj łowów należał do regaliów królewskich, cieszył się wielkim zainteresowaniem władców, o czym świadczy średniowieczne prawo falcatio, nakazujące pod surową karą chronić gniazda sokołów. Z czasem prawo polowania uzyskiwały szersze grupy społeczne: rycerstwo, kler i szlachta" - przekazano.
Na stronie MKiDN podano, że największy rozkwit sokolnictwa w Polsce przypada na czasy Jagiellonów i XVI wiek. "Później, na skutek popularyzacji broni palnej, jego popularność malała. Kryzys sokolnictwa pogłębiły rozbiory. W XIX wieku i w pierwszej połowie XX wieku sokolnictwo było uprawiane już tylko przez nielicznych. Jego ponowny rozkwit to wynik działań pasjonatów, którzy doprowadzili do odrodzenia sokolnictwa w Polsce w latach 70-tych XX wieku" - zaznaczono.
"Polskie sokolnictwo ma wspólną historię z sokolnictwem innych krajów środkowoeuropejskich. Łączą je wspólne wartości, tradycje i praktyki, w tym zwłaszcza metody szkolenia ptaków, sposób zajmowania się nimi i nawiązywania więzi emocjonalnej, a także wykorzystywany sprzęt. Trening i zachowanie dobrej kondycji sokołów wymaga specjalnej troski i jest połączone z potrzebą lotu ptaka, bez określonego czasu, czy inwazyjnego kontrolowania. Dzisiejsza praktyka sokolnicza jest skorelowana z ochroną biologiczną, która polega na metodach płoszenia niepożądanego ptactwa, głównie na lotniskach, w sadach, na wysypiskach śmieci, w parkach, obiektach historycznych i innych dużych obiektach (fabryki, magazyny)" - napisano na stronie MKiDN.
Wskazano, że "wielowiekowe tradycje polskiego sokolnictwa są głęboko zakorzenione w kulturze, czego dowodem są zarówno świadectwa materialne – monety, pieczęcie, ryciny, obrazy, rzeźby, utensylia, tj. artefakty bezpośrednio związane z sokolnictwem, czy też obecność kości ptaków drapieżnych w wykopaliskach, jak i dzieła literatury praktycznej i pięknej dotyczące sokolnictwa (albumy, książki i artykuły)". "Jednym z najstarszych zabytków piśmiennictwa w języku polskim jest +Myślistwo ptasze+ Mateusza Cygańskiego z 1584 roku, będące oryginalnym kompendium wiedzy sokolniczej, ornitologicznej i łowieckiej" - zwrócono uwagę.
Lista Reprezentatywna Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego Ludzkości jest wykazem praktyk i zjawisk z całego świata, które pomagają ukazać różnorodność dziedzictwa niematerialnego i podnieść świadomość społeczeństwa na temat jego znaczenia. Wpisów na Listę dokonuje Międzyrządowy Komitet ds. Ochrony Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego podczas corocznych obrad. Wnioski oceniane są pod kątem zgodności z kryteriami wpisu opracowanymi przez UNESCO na mocy standardów Konwencji.
Niematerialne dziedzictwo kulturowe oznacza praktyki, wyobrażenia, przekazy, wiedzę i umiejętności, jak również związane z nimi instrumenty, przedmioty, artefakty i przestrzeń kulturową, które wspólnoty, grupy i w niektórych przypadkach, jednostki uznają za część własnego dziedzictwa kulturowego. (PAP)
autor: Katarzyna Krzykowska
ksi/ aszw/
