„Podwójna głowa” Edwarda Dwurnika, „Pocztówka z Gdańska” Janusza Przybylskiego, „Krasnal w Ogrodzie” Jacka Cisowskiego – m.in. te obrazy zostały wystawiane w DESA Unicum. 31 marca znajdą się na aukcji.
„Groza stanu wojennego, szarość i brzydota schyłkowego PRL-u, ale także alternatywne ruchy społeczne, ludzka solidarność oraz fantazyjna groteska – już 31 marca pójdą pod młotek na aukcji +Sztuka Współczesna. Dzikość i ekspresja+” – poinformowała PAP Jadwiga Pribyl, reprezentująca Dom Aukcyjny DESA Unicum.
„Będzie można poczuć klimat lat 80. w Polsce” – zapewniają marszandzi z DESY Unicum. Licytowanych bowiem będzie 61 prac tworzących wówczas artystów, przedstawicieli polskiego ekspresjonizmu, jak i późniejsze ich dzieła, ukazujące ewolucję tego stylu sztuki współczesnej.
W gronie malarzy, których prace znalazły się na marcowej wystawie i aukcji, są m.in. jak Edward Dwurnik, Eugeniusz Markowski, Sławomir Ratajski, Paweł Kowalewski, Jarosław Modzelewski czy Ryszard Grzyb. Zaprezentowana też będzie twórczość Małgorzaty Turewicz Lafranchi, Jana Tyńca czy Marka Kamieńskiego, prace artystów związanych z Pomarańczową Alternatywą oraz monumentalne kompozycje inspirowane pop-artem autorstwa Andrzeja Cisowskiego oraz Janusza Przybylskiego.
Lata 80. XX wieku to czas przemian społeczno-politycznych w Polsce, które pociągnęły za sobą lawinę zmian w rodzimej sztuce, poszukującej dla siebie nowych środków wyrazu, własnego języka i symboliki. „Nie był to czas łatwy dla sztuki. Jako studentom, którzy znaleźli się na uczelni niedługo po stanie wojennym, kiedy dostęp do sztuki był utrudniony, a oficjalne galerie bojkotowane, trudno nam było pogodzić się z ówczesną sytuacją. Wewnętrznie buntowaliśmy się przeciwko temu marazmowi. Myślę, że w tamtym czasie wszyscy czuliśmy wielką potrzebę nowej sztuki, będącej jednocześnie próbą oderwania się od ponurej rzeczywistości” – wspomina Jacek Cisowski, którego praca „Krasnal w ogrodzie” z 1998 roku otwiera katalog marcowej aukcji.
Posępną rzeczywistość w komunistycznej Polsce lat 80. dokumentuje obraz Edwarda Dwurnika „Podwójna głowa”. Praca z 1985 roku należy do rozpoczętego w latach 60. cyklu „Podróże autostopem”.
Z tworzonego od połowy lat 70. cyklu „Robotnicy” pochodzą „Zabity robol” z 1984 roku oraz namalowane pięć lat później „Getto’43”. Portretowane postaci – nazywane wówczas obcesowo „robolami” – ukazane są przez Dwurnika za pomocą bardzo ekspresyjnych środków wyrazu na tle peerelowskich realiów. Na obrazie „Zabity robol” – w którym być może Dwurnik sięga pamięcią do krwawej pacyfikacji strajków w Stoczni Gdańskiej w grudniu 1970 roku – sportretowane postaci pozostają niewzruszone. Tak, jakby śmierć „robola” nie wywierała na nich żadnego wrażenia.
W pracy „Getto’43” przedstawia wyłaniające się z mroku udręczone dusze prowadzone przed demoniczną postać o przeszywającym spojrzeniu.
Na mapie Polski lat 80. centralnym punktem był Gdańsk. To właśnie Gdański sierpień 1980 roku uznawany jest dziś za początek końca zimnej wojny i podziału Europy. Artystyczną reakcją na to wydarzenie jest obraz Janusza Przybylskiego „Pocztówka z Gdańska” z 1983 roku. Patrząc na to pokaźnych rozmiarów dzieło, nie można uciec od skojarzeń z jedną z ważniejszych prac sztuki XX wieku – „Guernica” Pabla Picassa. Obraz Przybylskiego opowiada o walce i zagładzie, ale robi to charakterystycznymi dla sztuki lat 80. środkami. Ekspresyjne barwy, szeroki gest malarski, uproszczenie form pozwalają mieć nadzieję na zwycięstwo ludzkiej solidarności.
„Silny, ekspresjonistyczny rodowód, w którym pobrzmiewają echa fascynacji malarstwem Jeana Dubuffeta, Georga Grosza czy Edwarda Muncha, nosi malarstwo Eugeniusza Markowskiego” – charakteryzują krytycy sztuki. Prezentowany przez DESA „Pokój ma mniej zwycięstw niż wojna, lecz o wiele więcej pomników” z 1985 roku porusza temat związany z wojną i jej okrucieństwem. wzroku.
Na zbliżającej się aukcji polski ekspresjonizm reprezentują również Tomasz Tatarczyk z dyptykiem „Czarne wzgórze” z 1988 roku, Sławomir Ratajski z obrazującym barbarzyństwo stanu wojennego „Czarnym drzewem” z 1985 roku oraz artyści współtworzący warszawską Gruppę, czyli najsłynniejszą formację artystyczną lat 80.: Paweł Kowalewski, Jarosław Modzelewski, Ryszard Grzyb, Włodzimierz Pawlak, Ryszard Woźniak oraz Marek Sobczak.
„Polskiej sztuki alternatywnej z lat 80. nie da się w pełni zrozumieć bez happeningów wrocławskiej Pomarańczowej Alternatywy” – podkreślają organizatorzy wystawy i aukcji. Odbywały się one na zasadzie współczesnych flash mobów, zwoływanych „na ulicę Świdnicką pod zegarem” za pomocą rozklejanych na mieście plakatów. Ich autorem był Jacek „Ponton” Jankowski – ówcześnie lider legendarnego zespołu muzycznego Kormorany, a od lat dziewięćdziesiątych członek Grupy LUXUS. Plakaty, jak prezentowany „Revolucja Krasnali”, nie były drukowane lecz odbijane ręcznie z szablonów.
„+Sztuka Współczesna. Dzikość i ekspresja+ jest kolejną próbą spojrzenia na niezwykle ciekawy w polskiej sztuce okres lat 80. XX wieku. Po aukcjach poświęconych działalność kultowej Gruppy, nowej figuracji czy dekadzie buntu prezentujemy zbiór prac dowodzących, jak bardzo znaczącym i różnorodnym zjawiskiem była w tamtym okresie ekspresja. Wybrane kompozycje pokazują zarówno sposób definiowania tego nurtu przez znakomitych artystów dekady, jak również ewolucję polskiego ekspresjonizmu w latach późniejszych” - zaznacza Anna Szary, koordynatorka aukcji.
Aukcja „Sztuka Współczesna. Dzikość i ekspresja” odbędzie się 31 marca 2022 r w Domu Aukcyjnym DESA Unicum w Warszawie. (PAP)
Anna Bernat
abe/ par/
