Dawny zbór mennonitów w Nowym Wymyślu, wybudowany w połowie XIX wieku, a obecnie wymagający pilnego remontu, przekazała w piątek samorządowi Mazowsza gmina Gąbin. Zabytkowy budynek po renowacji stanie się częścią Skansenu Osadnictwa Nadwiślańskiego w Wiączeminie Polskim i szlaku turystycznego.
Dawny zbór mennonitów w Nowym Wymyślu od dziś jest własnością samorządu województwa. Budynek przekazała w formie darowizny gmina Gąbin. Zabytek znajdzie się pod opieką Muzeum Mazowieckiego w Płocku, którego filią jest Skansen Osadnictwa Nadwiślańskiego w pobliskim Wiączeminie Polskim - poinformował w piątek mazowiecki urząd marszałkowski.
"Przed nami ambitne zadanie. Dostajemy niezwykły zabytek z ciekawą historią, ale wymagający pilnego remontu. Jestem przekonany, że już za jakiś czas spotkamy się podziwiając efekt prac" – powiedział marszałek Mazowsza Adam Struzik, cytowany w komunikacie.
Jak zaznaczył mazowiecki urząd marszałkowski, dawny dom modlitwy mennonitów w Nowym Wymyślu, który został wybudowany w 1864 r., znajduje się w wojewódzkim rejestrze zabytków. "To ceglany budynek na kamiennej podmurówce z głównym wejściem pośrodku ściany szczytowej, żeliwnym krzyżem na jej zwieńczeniu oraz ścianami z dekoracjami malarskimi. Zabytek jest w bardzo złym stanie technicznym" - podkreślono w informacji.
Urząd marszałkowski Mazowsza zapowiedział, że po przeprowadzeniu prac konserwatorskich i remontowych dawny mennonicki zbór zostanie częścią Skansenu Osadnictwa Nadwiślańskiego, który działa w niedalekim Wiączeminie Polskim.
Leonard Sobieraj, dyrektor Muzeum Mazowieckiego w Płocku, które zarządza nadwiślańskim skansenem, zapowiedział, że odnowiony menonicki zbór w Nowym Wymyślu stanie się jednocześnie częścią planowanego Szlaku Osadnictwa Olenderskiego, "skupiającego najważniejsze i najpiękniejsze pamiątki po tym niezwykłym zjawisku w Dolinie Środkowej Wisły".
"Planujemy, że zwiedzający będą mogli przemierzać nowo powstający szlak na rowerach. Wypożyczalnia sprzętu znajdzie się w Wiączeminie, stamtąd zwiedzający, zaopatrzeni w mapy i odpowiednie oznaczenia w systemie GPS, wyruszać będą w podróż do dawnego świata Olendrów" - wyjaśnił Sobieraj.
Budynek zboru w Nowym Wymyślu został wzniesiony na działce i z materiałów, które w połowie XIX wieku przekazał mennonitom najbogatszy tamtejszy mieszkaniec – Michael Loter. W czasie I wojny zbór został zniszczony i częściowo rozebrany przez niemieckie wojska – konstrukcję dachu wykorzystano dla wzmocnienia okopów, a niektóre elementy metalowe przetopiono.
Jak informuje mazowiecki urząd marszałkowski, dzięki pomocy materialnej menonitów z USA w 1924 r. zbór w Nowym Wymyślu odremontowano, natomiast po II wojnie światowej pełnił on już inne funkcje - w latach 60. XX wieku był siedzibą klubu z salą kinową, a na początku lat 90. w budynku znajdował się magazyn Herbapolu. Obecnie obiekt jest opuszczony.
Skansen Osadnictwa Nadwiślańskiego w Wiączeminie Polskim powstał przy wsparciu unijnym w 2018 r. Położony jest wśród pól, łąk i lasów łęgowych na Nadwiślańskim Obszarze Krajobrazu Chronionego, który graniczy z obszarem Natura 2000, ok. 700 metrów od rzeki.
Placówka, będąca oddziałem płockiego Muzeum Mazowieckiego, prezentuje m.in. zabudowę dawnych osad olenderskich wraz z ich wyposażeniem, jak np. jednobudynkowy tzw. Langhoff, łączący część mieszkalną ze stodołą i oborą, który został przeniesiony z miejscowości Kępa Karolińska czy pochodzący z miejscowości Białobrzegi, zespół obiektów, składający się z budynku mieszkalnego, stodoły oraz budynku powidlarni, służącej także jako suszarnia owoców.
Według szacunków, od XVI do XIX wieku wzdłuż Wisły, od Żuław po Mazowsze, powstało ok. 1,5 tys. osad i wsi, które zakładali koloniści, przybywający z dawnych Niderlandów, Fryzji i Flandrii, nazywani Olendrami. Zamieszkiwali oni te tereny do przełomu lat 40. i 50. XX wieku, wspólnie z osadnikami niemieckimi i Polakami. Większość z nich wyemigrowała następnie m.in. do Niemiec, USA i Kanady.
Olendrzy osiedlali się na ziemiach polskich w miejscach mniej zaludnionych, osuszając podmokłe tereny, karczując lasy, budując kanały i zbiorniki retencyjne. Zajmowali się rolnictwem, w tym zwłaszcza sadownictwem, a także uprawą zbóż i hodowlą zwierząt oraz rzemiosłem, głównie tkactwem i stolarstwem. Jedną z ich specjalności był wyrób powideł z buraków cukrowych. Suszyli także owoce: gruszki, śliwki i jabłka, które sprzedawali następnie na targach w pobliskich miastach.
W 2013 r., planując utworzenie Skansenu Osadnictwa Nadwiślańskiego, płockie Muzeum Mazowieckie zakupiło w Wiączeminie Polskim działkę o powierzchni ok. 2,3 ha z opuszczonym już wówczas, a wybudowanym w 1935 r., kościołem ewangelicko-augsburskim i pobliskim cmentarzem, oraz ze znajdującym się w sąsiedztwie budynkiem szkoły podstawowej z 1901 r. Zabytkowe obiekty zostały następnie odrestaurowane.
Wcześniej, od 2005 r., w nadwiślańskich miejscowościach, gdzie osiedlali się Olendrzy, pracownicy działu etnograficznego płockiego Muzeum Mazowieckiego prowadzili badania terenowe, m.in. przy wsparciu pracowników Instytutu Etnologii i Antropologii Kulturowej Uniwersytetu Warszawskiego. (PAP)
mb/ dki/
