Stowarzyszenie Górnośląskich Kolei Wąskotorowych, które jest operatorem popularnej kolejki z Bytomia do Miasteczka Śląskiego, rozpocznie 10 kwietnia br. wiosenne przejazdy na trasie Bytom-Tarnowskie Góry-Bytom. Po raz pierwszy stałe kursy obsłuży wyremontowany ostatnio parowóz wąskotorowy typu Ryś.
SGKW co roku uruchamia kursy według wakacyjnego rozkładu jazdy na trasie: Bytom–Tarnowskie Góry–Miasteczko Śląskie. Wzdłuż 21-kilometrowej linii znajdują się m.in.: stacja Bytom Karb Wąskotorowy, zabytkowa Elektrociepłownia Szombierki, stary kamieniołom i rezerwat bukowy na pograniczu Bytomia i Tarnowskich Gór, wpisane na listę UNESCO inne tarnogórskie podziemia pogórnicze czy zalew Nakło-Chechło.
Aby budować jak najszerszą ofertę, Stowarzyszenie, prócz dbałości o szlak, pozyskuje i remontuje tabor – zarówno wagony, częściowo przerabiając pod tym kątem stare węglarki – jak i lokomotywy. Pociągi prowadzi przede wszystkim lokomotywami spalinowymi, głównie używanymi w ostatnich latach działania sieci GKW rumuńskimi Lxd2. W 2019 r. jeździł tam też m.in. wypożyczony parowóz Las.
W 2019 r. SGKW kupiło wspólnym staraniem swoim i bytomskiego samorządu 70-letni parowóz T49 Ryś. W chwili zakupu maszyna była już częściowo wyremontowana, jednak aby wrócić na tory, potrzebowała jeszcze sporo napraw. Pod tym kątem prowadzono m.in. internetową zbiórkę.
Jak przypomniał w niedzielę Karol Majcherczyk z SGKW, wyremontowany parowóz można już było zobaczyć na szlaku od grudnia ub. roku przy okazji jazd próbnych i szkolenia personelu, a także podczas 30. Finału Wielkiej Orkiestry Świątecznej Pomocy.
„Od kwietnia każdy chętny będzie mógł nie tylko go obejrzeć z daleka, ale przejechać się prowadzonym przez niego pociągiem. To nie lada gratka. W całej Polsce czynnych jest zaledwie 13 wąskotorowych lokomotyw parowych, a ostatnie takie maszyny zakończyły pracę na Górnośląskich Kolejach Wąskotorowych ponad 30 lat temu” – zaznaczył przedstawiciel Stowarzyszenia.
Ciągnięte Rysiem wiosenne pociągi będą kursowały 10, 24 i 30 kwietnia, 1 i 3 maja, a następnie w każdą sobotę i niedzielę do końca maja. Odjazdy ze stacji Bytom Wąskotorowy są planowane o godzinie 9.30, 13.30 i 16.30 (ostatni kurs do przystanku Sucha Góra), a z Tarnowskich Gór o 11.00 i 15.00. SGKW przypomina, że parowóz, oprócz pary, z komina wyrzuca sadzę, należy więc wziąć to pod uwagę przy wyborze odzieży.
Na chętnych do zwiedzenia stacji Bytom Karb Wąskotorowy o 12.00 i 15.00 będzie czekał przewodnik. Będzie można też zwiedzić nastawnię i izbę tradycji, a także przejechać się drezyną ręczną. Rozkład jazdy i cennik można znaleźć na stronie sgkw.eu oraz pod adresem facebook.com/GKWBytom.
Pozyskany przez SGKW parowóz typu Ryś został wyprodukowany w 1950 r. w Pierwszej Fabryce Lokomotyw w Polsce w Chrzanowie i przez 20 lat pracował w Zakładach Cynkowych Szopienice w Katowicach, gdzie następnie został ustawiony w charakterze pomnika. W 1996 r. został przewieziony na stację kolei wąskotorowej w Rudach.
Po 2000 r. rozpoczęto remont parowozu w warsztatach naprawczych kolei piaskowych w Przezchlebiu. Remont ten nie został ukończony i w 2009 r. Ryś wrócił do Rud. W 2019 r. trafił do parowozowni GKW w Bytomiu, a następnie do warsztatów Koszalińskiej Kolei Wąskotorowej, gdzie po 50 latach od wycofania ze służby przywrócono go do pełnej sprawności.
Prace obejmowały gruntowny remont kotła, wymianę inżektorów (urządzeń podających do kotła wodę potrzebną do wytworzenia pary), wodowskazów, zaworów i wielu innych części niezbędnych do bezpiecznej pracy. Po wykonaniu napraw przeprowadzono próby ciśnieniowe kotła i parowóz został dopuszczony do eksploatacji.
W remoncie pomogły Fundacja Orlen, okoliczne przedsiębiorstwa, darczyńcy z całego kraju, a także samorząd Bytomia, który kupił za 140 tys. zł udziały w prawie własności do lokomotywy.
Ryś to dwuosiowy parowóz wąskotorowy, tendrzak (z zabudowanymi zbiornikami na węgiel i wodę na lokomotywie), produkowany w Polsce od 1946 r. do 1950 r., przeznaczonym do pracy głównie na kolejach leśnych i przemysłowych, o prześwicie toru 600/750/785 mm. Jego pierwowzorem był niemiecki parowóz Henschel Riesa; rozwinięciem – polski parowóz Las, którego egzemplarz również czeka na odremontowanie w parowozowni Bytom Karb.
Górnośląskie Koleje Wąskotorowe to najstarsza nieprzerwanie czynna kolej wąskotorowa na świecie – powstała w 1853 r. Przez ponad 140 lat służyła przemysłowi, przewożąc węgiel, rudy metali czy kamień. Gęsta sieć wąskich torów łączyła większość górnośląskich hut i kopalń rozciągała się od Raciborza na południowym zachodzie po Szopienice na wschodzie oraz Bibielę na północy.
W najlepszych czasach sieć wąskich torów o rozstawie 785 mm liczyła ponad 230 km i obsługiwała niemal 200 bocznic. Od 2002 r. zachowany odcinek kolei służy przewozowi turystów, a utrzymują ją samorządy, w tym miasto Bytom wraz z pasjonatami z działającego od 2003 r. SGKW. Bazą Stowarzyszenia jest stacja w Bytomiu-Karbiu, gdzie można zobaczyć zabytkowe parowozy i wagony, lokomotywownię, warsztaty oraz urządzenia sterowania ruchem.(PAP)
autor: Mateusz Babak
mtb/
