Dwa autoportrety Jacka Malczewskiego, w tym słynny „Monumentalny „Autoportret. Wizja Ezechiela” obok dzieł Józefa Chełmońskiego, Józefa Brandta, Włodzimierza Tetmajera będą licytowane na aukcji 9 czerwca.
„Najbliższa aukcja +Sztuka Dawna. XIX wiek, Modernizm, Międzywojnie+ o niezwykle przekrojowym charakterze – licytowanych będzie przeszło 70. obrazów - ma szanse stać się wydarzeniem tego sezonu. Znajdą się na niej aż trzy prace Jacka Malczewskiego, w tym dwa autoportrety mistrza. Niewątpliwą gwiazdą będzie monumentalna i niezwykle mistyczna kompozycja +Autoportret. Wizja Ezechiela+” - mówi Michał Szarek, koordynator aukcji.
Obraz z górną estymacją cenową sięgającą 3 mln złotych ma szanse stać się jedną z najdrożej sprzedanych prac Malczewskiego w historii aukcji DESA Unicum. W czołówce dzieł z równie wysokimi wycenami są także nastrojowe płótno Józefa Chełmońskiego, drugi z autoportretów Malczewskiego z 1920 roku, scena z Kozakiem Józefa Brandta oraz sielankowy obraz małopolskiej wsi Włodzimierza Tetmajera.
Pod młotek trafią również prace artystów z niezwykle popularnej École de Paris z Melą Muter na czele.
„Niewątpliwą atrakcją są obrazy reprezentantów dawno niewystawianej Szkoły Wileńskiej, między innymi Jerzego Hoppena i Bronisława Jamontta” – zapewnia koordynator aukcji.
Obrazy Jacka Malczewskiego należą do najbardziej poszukiwanych i najdroższych na polskim rynku sztuki. Do tej pory aż sześć jego dzieł uzyskało na aukcjach DESA Unicum cenę powyżej 1 mln złotych. Najdrożej, za 4,8 mln złotych sprzedane zostały w 2021 roku „Jasełka” z 1888 r. Również w ubiegłym roku za 3,6 mln złotych kupiony został „Portret Stanisława Witkiewicza”. Trzecie miejsce z ceną 2,88 mln złotych zajmuje słynny „Orfeusz i Eurydyka” z 1914 roku, z którego pochodzi także prezentowany na zbliżającej się aukcji „Autoportret. Wizja Ezechiela”.
W centrum tego obrazu Malczewski umieścił własną sylwetkę. Artysta odziany jest w sybiracki szynel – rekwizyt znany z wielu jego obrazów, symbolizujący walkę o niepodległość Polski. Tuż za plecami malarza pojawia się górująca nad nim postać Chrystusa w koronie cierniowej. Pejzaż w tle to pole kości znane z przepowiedni Ezechiela.
Temat proroka pojawia się na obrazach artysty kilkakrotnie, po raz pierwszy w 1914 roku. Wykorzystanie biblijnej historii jest symbolicznym odwołaniem do zniszczeń i pożogi I wojny światowej. W obrazach z tej serii nie brak jednak również nadziei na odzyskanie niepodległości przez Rzeczpospolitą. „Malujcie tak, by Polska zmartwychwstała” – miał mawiać Malczewski do swoich uczniów.
Drugi z autoportretów Malczewskiego pochodzi z 1920 roku, choć artysta nie odwołuje się na nim do losu uciemiężonej przez obce narody Polski, to jednak zapełnia płótno tymi samymi, co dawniej, upiorami; w tle widać dwie Erynie okrywające swoje głowy ciemnymi chustami. Wielokrotnie pojawiające się na obrazach Malczewskiego mitologiczne postaci są na tym obrazie boginiami chaosu i wojny.
Wcześniejszy, pochodzący z 1901 roku „Powrót z pól” jest przejawem fascynacji Malczewskiego życiem polskiej wsi. Chłopomania, zwana również ludomanią, była szeroko rozpowszechnionym nurtem pośród twórców na przełomie XIX i XX stulecia. Wieś jawiła się ówczesnym inteligentom jako Arkadia, kraina spokojna i nieskażona przez cywilizacyjne zatracenie społeczeństwa schyłku XIX stulecia.
Jednym z artystów, którzy najpełniej związali swoje życie ze wsią jest Włodzimierz Tetmajer. W 1890 roku ożenił się z chłopką, Anną Mikołajczykówną i zamieszkał z nią w podkrakowskich Bronowicach. Zachwycony wsią Tetmajer podobnie jak inni artyści z jego kręgu patrzył na nią przez pryzmat barw, tradycji, obrzędów i sielskiego życia, czerpiąc z nich inspiracje do swojej twórczości.
Na czerwcowej aukcji pojawi się obraz „Swaty” („Zaręczyny”) namalowany przez artystę ok. 1900 roku. Sielankowość wiejskiego życia przedstawia również obraz „Powrót z łąk” tworzony latem i jesienią 1911 roku przez Józefa Chełmońskiego. Główną bohaterką, obok mazowieckiej przyrody, jest tutaj Stefania Wiśniewska, której postać pojawia się na obrazach artysty wielokrotnie, m.in. w „Wieczorze na Polesiu”.
Klimat południowego Mazowsza połączony z reminiscencjami wyjazdów na ukraińskie stepy oddaje obraz „Kozak na koniu” z 1883 roku autorstwa Józefa Brandta, jednego z najbardziej utytułowanych twórców polskich drugiej połowy XIX wieku, nieformalnego przywódcy polskiej kolonii artystycznej w Monachium. Modernizm w polskim malarstwie reprezentuje między innymi „Południe w Anticoli” z roku 1917, obraz sztalugowy pędzla Edwarda Okunia, rzadkość na rynku aukcyjnym.
Wpływy najważniejszych modernistów Europy: Cézanne’a, Van Gogha czy Gauguina widoczne są na obrazie „Widok portu w Collioure” stworzonym przez Melę Muter około 1925 roku, który również będzie licytowany na aukcji DESY Unicum.
Aukcja „Sztuka Dawna. XIX wiek, Modernizm, Międzywojnie” odbędzie się 9 czerwca 2022 r. w siedzibie DESA Unicum w Warszawie. (PAP)
Anna Bernat
abe/ dki/
