W piątek Sejm RP "przekonany o wielkim wkładzie w polską i światową myśl techniczną oraz o znaczeniu jego wynalazków i konstrukcji dla rozwoju ludzkości" uczcił wynalazcę Jana Szczepanika w 150. rocznice urodzin.
Za uchwałą opowiedziało się 441 posłów, nikt nie był przeciw, jeden wstrzymał się od głosu.
W uchwale przypomniano, że "Jan Szczepanik, genialny polski wynalazca i konstruktor, autor wielu projektów z dziedziny tkactwa, pionier fotografii barwnej, filmu kolorowego i telewizji, producent jedwabnych kamizelek kuloodpornych, urodził się 13 czerwca 1872 r. w Rudnikach koło Mościsk". Szczepanik wychowywał się w rodzinnym środowisku matki w Zręcinie i Krośnie, gdzie zaprzyjaźnił się z poetą Franciszkiem Pikiem ps. Mirandola, który później współpracował z Naczelnym Komitetem Narodowym wspierającym Legiony Polskie.
Podczas nauki w gimnazjum w Jaśle działał w konspiracyjnym, niepodległościowym Związku Żuawów. "Wzorem dla niego był wielki wynalazca Ignacy Łukasiewicz. W 1892 r. ukończył seminarium nauczycielskie w Krakowie i podjął prace nauczycielską w Krośnieńskiem" - napisano.
W uchwale zaznaczono także, że "podczas pracy w szkole w Korczynie, współpracując z miejscowym Stowarzyszeniem Tkaczy, zainteresował się problemem udoskonalenia metod tkactwa, szczególnie artystycznego". "W 1896 r., udoskonalając maszynę Jacquarda, skonstruował i opatentował urządzenie do mechaniczno-elektrycznego tkania gobelinów i dywanów metodą fotograficzną. Pozwoliło to na skrócenie czasu ich produkcji z kilku tygodni do kilkudziesięciu minut" - wskazano.
Zaznaczono również, że "metodą tą wykonywano także ozdobne tkaniny jedwabne nazywane szczepanikami, często o religijnej lub patriotycznej treści, przedstawiające wizerunki np. Mickiewicza, Sienkiewicza, księcia Poniatowskiego czy Marszałka Piłsudskiego". Przypomniano, że w 1899 r. Jan Szczepanik największy z gobelinów podarował cesarzowi Franciszkowi Józefowi I. "Jego przedsiębiorstwo produkujące gobeliny miało fabryki w Wiedniu, Roubaix i w Barmen" – czytamy w uchwale.
"Już w 1897 r. Jan Szczepanik wynalazł i opatentował w Wielkiej Brytanii telektroskop, czyli urządzenie służące do przekazywania ruchomego obrazu kolorowego wraz z dźwiękiem na odległość - prototyp telewizora, który składał się z dwóch urządzeń: nadawczego i odbiorczego" - napisano. W uchwale wyjaśniono, że "Jan Szczepanik przesyłał obraz na odległość i odtwarzał nieruchomy wizerunek na płycie fotograficznej". "Dzięki temu stal się sławny w Europie, USA i Japonii, a jego eksperymenty były opisywane w światowej prasie. Odwiedzał go Ignacy Paderewski, a Mark Twain, który poświecił mu dwa opowiadania, porównywał go do Edisona" - podkreślono. Szczepanik został odznaczony hiszpańskim Orderem Izabeli Katolickiej.
W uchwale przypomniano także, że w 1898 r. udoskonalił jedwabną tkaninę kuloodporną wynalezioną przez działającego w Chicago zakonnika Kazimierza Żeglenia, i rozpoczął produkcje wykonywanych z wielu warstw jedwabiu kamizelek kuloodpornych. Stworzył też w 1901 r. samoczynny regulator ciągu w piecach i kominach oraz wymyślił wiele innych wynalazków z różnych dziedzin, m.in. fotosculptor - prototyp drukarki 3D. W 1902 r. opatentował pierwsze wynalazki w dziedzinie fotografii barwnej. Skonstruował aparat fotograficzny wykorzystujący metodę addytywną poprzez jednoczesne naświetlanie trzech klisz fotograficznych, każdej dla innego koloru. "Stworzył specjalny papier fotograficzny, pozwalający otrzymywać kolorowe odbitki. W 1906 r. wynalazł metodę wykonywania płyt rastrowych do fotografii barwnej oraz kolorymetr, czyli urządzenie pozwalające na pomiar intensywności barw" – wskazano w uchwale.
W 1902 r. w związku z założeniem rodziny przeprowadził się do Tarnowa i skupił się na badaniach dotyczących fotografii i filmu kolorowego. W uchwale przypomniano, że Szczepanik posiadał swoje pracownie także w Wiedniu, Dreźnie i Berlinie.
"W wolnej Polsce po 1918 r. opracował system ruchomego filmu barwnego opartego na metodzie addytywnej, wykorzystując raster liniowy i zestaw trzech filtrów między układem optycznym obiektywu a błoną światłoczułą" – czytamy w uchwale. Za pomocą aparatury Szczepanika wyprodukowano w latach 20. XX w. kilka filmów krajobrazowych i naukowych. Wskazano także, że "łącznie zarejestrował około 200 patentów, głównie brytyjskich, austriackich, niemieckich, francuskich, amerykańskich, kanadyjskich, szwajcarskich, a po I wojnie światowej także polskich".
Jan Szczepanik zmarł 18 kwietnia 1926 r. w Tarnowie i tam został pochowany. Jego synowie, Zbigniew i Bogdan, kontynuowali prace nad filmem barwnym we Lwowie i w Warszawie, jednak w czasie II wojny światowej, podczas Powstania Warszawskiego, Niemcy wywieźli aparaturę Szczepanika, a dokumentację jego wynalazków zniszczyli. "Pamięć wynalazcy kultywują miasta, w których jest patronem ulic i szkól, oraz instytucje, w tym Fundacja im. Jana Szczepanika w Tarnowie" - zaznaczono.
"Sejm Rzeczypospolitej Polskiej, przekonany o wielkim wkładzie w polską i światową myśl techniczną oraz o znaczeniu jego wynalazków i konstrukcji dla rozwoju ludzkości, w 150. rocznic urodzin czci pamięć Jana Szczepanika" – podsumowano w uchwale. (PAP)
Autorka: Anna Kruszyńska
akr/ dki/
