Jarogniew Wojciechowski. Źródło: Wikimedia Commons
Znajdujące się w jednej z cel podpisy czterech chłopców z błogosławionej Poznańskiej Piątki wyeksponowane zostały w Forcie VII w Poznaniu, dawnym niemieckim obozie koncentracyjnym. Aresztowani we wrześniu 1940 r. wychowankowie salezjańskiego oratorium zostali straceni w Dreźnie w 1942 r.
W 1999 roku Poznańska Piątka została beatyfikowana przez papieża Jana Pawła II w gronie 108 męczenników II wojny światowej. 10 października 1939 r w Forcie VII powstał Konzentrationslager Posen - pierwszy niemiecki obóz koncentracyjny na ziemiach polskich.
Czesław Jóźwiak, Edward Kaźmierski, Franciszek Kęsy, Jarogniew Wojciechowski i Edward Klinik byli wychowankami salezjańskiego oratorium w Poznaniu. W czasie II wojny światowej zaangażowali się w działalność konspiracyjną, za co zostali aresztowani. Byli więzieni w Poznaniu, we Wronkach, Berlinie, Zwickau oraz w Dreźnie, gdzie oskarżeni o zdradę stanu 24 sierpnia 1942 r. zostali zgilotynowani na dziedzińcu więzienia.
Jak powiedział PAP kierownik Muzeum Martyrologii Wielkopolan - Fort VII Jacek Kaczmarek gestapo aresztowało późniejszych błogosławionych 21 i 23 września 1940 roku. Dodał, że jeszcze zanim chłopcy z Błogosławionej Piątki zostali błogosławionymi było wiadomo, że w celi nr 58 są podpisy niektórych z nich.
80. rocznica śmierci Poznańskiej Piątki
"Najbardziej widoczny był podpis Czesława Jóźwiaka, on jest też najłatwiejszy do odczytania. W tej celi jest wiele podpisów pozostawionych przez więźniów. One były swego czasu opracowywane, dokumentowane – jeszcze bez analizy, kim są ich autorzy. W tym roku rozpoczęliśmy prace prowadzące do tego, by opowiedzieć historię autorów podpisów. Pomyśleliśmy, żeby zacząć właśnie od Poznańskiej Piątki. Akurat 24 sierpnia, w okrągłą rocznicę ich śmierci, potwierdziliśmy ostatecznie, że w celi znajdują się podpisy Czesława Jóźwiaka, na prawo od niego - Jarogniewa Wojciechowskiego, dalej Edwarda Kaźmierskiego i Franciszka Kęsego" – powiedział.
Edward Klinik był aresztowany kilka dni wcześniej niż pozostali, w Forcie VII przebywał w innej celi. Zaskoczeniem dla prowadzących prace w celi 58 było odkrycie na jednej z cegieł także podpisu Henryka Gabriela.
"To był ich kolega z oratorium salezjańskiego, późniejszy autor książki o Poznańskiej Piątce. Dzięki niemu dysponujemy opisem pobytu chłopaków w celi. Wiemy, że mieli legowisko obok siebie – w Forcie VII spało się na podłodze. I te podpisy na cegłach są nisko, jakieś 50 cm nad podłogą. Oprócz nazwisk są też daty – to 24 września, czyli dzień w którym znaleźli się w Forcie VII oraz 14 października, dzień, w którym to pewnie napisali" – powiedział kierownik muzeum.
Znajdująca się w celi ekspozycja została tak przeorganizowana, by odwiedzający Muzeum Martyrologii Wielkopolan mieli swobodny dostęp do podpisów. Umieszczono tam też tablicę informacyjną poświęconą Poznańskiej Piątce i fotografię z powiększeniem podpisów. Oficjalne udostępnienie zachowanych na cegłach znaków nastąpi w poniedziałek, po uroczystościach z okazji 83. rocznicy utworzenia obozu koncentracyjnego w Forcie VII.
Znajdująca się w celi ekspozycja została tak przeorganizowana, by odwiedzający Muzeum Martyrologii Wielkopolan mieli swobodny dostęp do podpisów. Umieszczono tam też tablicę informacyjną poświęconą Poznańskiej Piątce i fotografię z powiększeniem podpisów. Oficjalne udostępnienie zachowanych na cegłach znaków nastąpi w poniedziałek, po uroczystościach z okazji 83. rocznicy utworzenia obozu koncentracyjnego w Forcie VII.
Konzentrationslager Posen powstał 10 października 1939 r., był największym w Wielkopolsce ośrodkiem eksterminacji polskich elit. Uwięzieni w obozie byli rozstrzeliwani, torturowani, wieszani, zrzucani ze schodów lub umierali z powodu ciężkich warunków panujących w celach. Tam też po raz pierwszy zastosowano komory gazowe do uśmiercania ludności cywilnej. Według szacunków w Forcie VII zginęło ok. 20 tys. osób.
Jacek Kaczmarek przyznał, że dramatyczna historia Fortu VII jest wciąż zbyt mało znana – nawet wśród poznaniaków i Wielkopolan.
W poznańskim Forcie VII uczczono pamięć ofiar okupacji niemieckiej
Edward Klinik, urodził się 21 lipca 1919 r. w Poznaniu. W latach 1936–1937 był uczniem Gimnazjum Salezjańskiego w Oświęcimiu. Naukę kontynuował w Gimnazjum Bergera w Poznaniu.
Czesław Jóźwiak urodził się w 7 września 1919 r. Do szkoły powszechnej i gimnazjum uczęszczał w Bydgoszczy. W roku 1930 wraz z rodzicami zamieszkał w Poznaniu. Był synem policjanta.
Edward Stanisław Kaźmierski urodził się 1 października 1919 r. Trudna sytuacja materialna zmusiła go do przerwania nauki w gimnazjum. Pracował jako m.in. jako pomocnik mechanika w warsztacie samochodowym. Grał główne role w przedstawieniach oratoryjnych, muzykował i śpiewał w chórze.
Franciszek Kęsy urodził się 13 listopada 1920 r. Planował studia w seminarium duchownym.
Jarogniew Wojciechowski urodził się 5 listopada 1922 r. Z powodów materialnych zmuszony był przerwać naukę w gimnazjum, podjął pracę w drogerii, naukę kontynuował w Miejskiej Szkole Handlowej.
Fort VII jest częścią XIX-wiecznych fortyfikacji Poznania. Po zajęciu we wrześniu 1939 r. miasta przez wojska niemieckie utworzono w nim obóz koncentracyjny. Niemcy nazywali go "obozem krwawej zemsty". Fort VII był wykorzystywany jako ośrodek szkoleniowy dla przyszłych kadr innych obozów koncentracyjnych.
Pierwszymi więźniami Fortu VII byli powstańcy wielkopolscy i śląscy, członkowie polskich organizacji politycznych i społecznych, urzędnicy, nauczyciele i profesorowie wyższych uczelni, księża, przedstawiciele wolnych zawodów, kupcy i przemysłowcy, ziemianie. Niemal wszyscy zginęli w masowych egzekucjach.
Oficjalna nazwa obozu była później zmieniana dwukrotnie, nie miało to jednak wpływu na sytuację jego więźniów. Osadzeni przebywali w nim do czasu decyzji gestapo co do ich dalszego losu: oddania pod sąd, wywózki do obozu koncentracyjnego bądź stracenia na miejscu.
Pierwszymi więźniami Fortu VII byli powstańcy wielkopolscy i śląscy, członkowie polskich organizacji politycznych i społecznych, urzędnicy, nauczyciele i profesorowie wyższych uczelni, księża, przedstawiciele wolnych zawodów, kupcy i przemysłowcy, ziemianie. Niemal wszyscy zginęli w masowych egzekucjach.
W październiku 1939 r., krótko po otwarciu Konzentrationslager Posen, Niemcy uruchomili w jednej z remiz artyleryjskich Fortu VII testową komorę gazową, w której stosowano przywożony w butlach tlenek węgla. Ofiarami testów było kilkuset pacjentów Zakładu Psychiatrycznego w Owińskach i Oddziału Psychiatrycznego Kliniki Neurologiczno-Psychiatrycznej Uniwersytetu Poznańskiego.
Muzeum Martyrologii Wielkopolan — Fort VII jest oddziałem Wielkopolskiego Muzeum Niepodległości w Poznaniu. (PAP)
autor: Rafał Pogrzebny
rpo/ mok/
