Akademia „Ćwiczenia nowoczesności” to projekt Instytutu Pileckiego w Berlinie poświęcony w tym roku Europie Wschodniej. „W związku z wybuchem wojny w Ukrainie stało się oczywiste, że jest dużo do nadrobienia, jeśli chodzi o postrzeganie i myślenie, czym jest Europa Wschodnia” - mówi PAP kuratorka przedsięwzięcia dr Małgorzata Jędrzejczyk.
Akademia "Ćwiczenia nowoczesności" to program, który "powstał cztery lata temu, jako przedsięwzięcie interdyscyplinarne, łączące osoby z różnym zapleczem zawodowym i różnym zapleczem kulturowym, mieszkające w jednym z trzech krajów: w Polsce, w Niemczech lub Izraelu" - mówi Jędrzejczyk. "W tym roku spotykamy się wszyscy w Berlinie, uczestnicząc w dyskusjach, warsztatach i wykładach. Podczas minionych edycji zwiedzaliśmy miasta, w których ślady nowoczesności są szczególnie widoczne: Tel-Awiw, Gdynię, Weimar i inne miejsca".
Program pomyślany jest jako "obszar wymiany intelektualnej, artystycznej i akademickiej, a jego istotnym założeniem jest, aby te perspektywy mogły się przecinać i dawać obraz złożoności, jaką de facto jest historia nowoczesności" - wyjaśnia kuratorka. Naszym punktem wyjścia była chęć opowiedzenia o nowoczesności polskiej – w kontekście historycznym, ale też jak można ją rozumieć współcześnie, a także w kontekście historii nowoczesności w Niemczech i Izraelu, jako państw, które podobnie jak Polska w latach 20. i 30. XX w. przechodziły istotne transformacje kulturowe, społeczne i polityczne. Poza tym historia tych dwóch państw jest mocno powiązana z historią dwudziestowieczną Polski, więc opowiadając o tych krajach, przyglądamy się tym samym także Polsce, ale z nieco innej strony".
Małgorzata Jędrzejczyk podkreśla w rozmowie z PAP, że "ważnym odniesieniem dla projektu jest architektura, rozumiana jako obszar, w którym można odczytywać różnego rodzaju tąpnięcia, procesy istotne z punktu widzenia historycznego czy społecznego. I właśnie sfera architektury czy szerzej kultury jest rodzajem sejsmografu, który rejestruje momenty przełomowe, momenty zmian czy manifestowanie się nowych prądów myślowych. Tak, jak np. było w Polsce lat 20. i 30. XX wieku".
W tym roku hasłem przewodnim akademii jest ćwiczenie wschodnioeuropejskiej nowoczesności, który to temat "ma prowokować spojrzenie w nieco innym kierunku, niż ten który wybraliśmy podczas poprzednich edycji projektu, czyli przede wszystkim w kierunku Europy Wschodniej" - mówi Jędrzejczyk. "W związku z wybuchem wojny w Ukrainie stało się oczywiste, że jest dużo do nadrobienia, jeśli chodzi o postrzeganie i myślenie, czym jest Europa Wschodnia i jak złożonym obszarem jest ta część świata. Wiedza na ten temat chociażby w Niemczech jest niewielka, ale jednocześnie wiele osób szuka możliwości zrozumienia czy pełniejszego poznania tego, co dzieje się obecnie w Europie Wschodniej i Ukrainie oraz w jakich procesach aktualne wydarzenia mają swoje źródła".
"Program akademii ma zachęcać uczestników i uczestniczki do refleksji chociażby na temat takich podstawowych kategorii, jak Wschód i Zachód" - podkreśla kuratorka. "Skąd się wzięły i czy są odzwierciedleniem jakiegoś obiektywnego porządku czy są raczej konstruktami, myślowymi, kulturowymi lub politycznymi. To ważne także w kontekście tego, co współcześnie dzieje się w Ukrainie, bo ten kraj próbuje walczyć o wartości, które są o wiele bardziej zachodnie niż mogłoby się wydawać. W tym przypadku wydaje się ewidentne, że taki stereotypowy podział geopolityczny jest trudny do utrzymania".
W ramach "Ćwiczenia nowoczesności" zaplanowano również wydarzenia otwarte dla publiczności. W czwartek odbyła się dyskusja o dychotomii Wschód-Zachód, moderowana przez Patryka Szostaka z udziałem Justyna Gotkowskiej, dr Richard Herzingera i prof. Przemysława Czaplińskiego. "21 października wydarzeniem otwartym jest rozmowa Agnieszki Pindery z ukraińskim artystą Nikitą Kadanem, który przepracowuje w swojej twórczości wątki odnoszące się do historii, pamięci i tożsamości narodowej. 22 października – będzie to ostatnie wydarzenie otwarte – odbędzie się dyskusja o tzw. kłopotliwym dziedzictwie, w ramach której będziemy rozmawiać m.in. o dylematach związanych z takimi obiektami jak sowieckie pomniki czy architektura użyteczności publicznej wznoszona na potrzeby Trzeciej Rzeszy. W dyskusji udział wezmą prof. Jan C. Behrends, Karoline Gil, dr Kateryna Kobchenko i dr Margaret Tali" - informuje Małgorzata Jędrzejczyk.
Te wydarzenia otwarte będą rejestrowane i w kolejnych dniach udostępnione na kanale Pilecki-Institut Berlin na Youtubie.
Z Berlina Berenika Lemańczyk (PAP)
bml/ tebe/
