Poznań, lata 30. Polscy matematycy z Uniwersytetu Poznańskiego, od lewej: Henryk Zygalski, Jerzy Różycki i Marian Rejewski, którzy w 1932 r. złamali szyfr Enigmy. Fot. PAP/Reprodukcja
Pod koniec 1932 r. jeden z najzdolniejszych matematyków zatrudnionych w polskim wywiadzie, Marian Rejewski, pracował nad zadaniem, które w przyszłości miało odmienić losy II wojny światowej. Prawdopodobnie 31 grudnia odczytał pierwszą niemiecką depeszę, do której zaszyfrowania użyto Enigmy.
1918
Niemiecki inżynier Artur Scherbius składa wniosek o przyznanie patentu na elektromechaniczną maszynę szyfrującą opartą na mechanizmie obracających się wirników. Wraz ze swoim wspólnikiem Richardem Ritterem przedstawili projekt niemieckiej maszynie marynarce wojennej oraz ministerstwu spraw zagranicznych, ale nie zdobyła zainteresowania.
1923
Scherbius i Ritter zakładają firmę Chiffriermaschinen AG zajmującą się produkcją maszyn szyfrujących i prezentują Enigmę model A na kongresie Światowego Związku Pocztowego.
1926
Enigma zostaje przyjęta do użytku w niemieckiej marynarce wojennej.
1928
Niemiecka Reichswehra przyjmuje pierwsze egzemplarze Enigmy. Polskie Biuro Szyfrów w ramach Oddziału II Sztabu Generalnego Wojska Polskiego na podstawie analizy statystycznej stwierdza, że Niemcy stosują szyfr maszynowy.
1929
Na początku roku na Uniwersytecie Poznańskim rozpoczął się kurs kryptologii. Jego uczestnikami są matematycy Marian Rejewski, Jerzy Różycki i Henryk Zygalski.
W warszawskim porcie lotniczym „Okęcie” celnicy przechwytują przesyłkę zawierającą komercyjną wersję Enigmy. Biuro Szyfrów wykonuje dokumentację urządzenia.
1 października rozpoczyna działalność filia Biura Szyfrów w Poznaniu, w której pracują Różycki, Zygalski i Rejewski.
1932
Na wniosek Antoniego Pallutha z Biura Szyfrów udaje się zakupić handlową wersję Enigmy; rozpoczęto prace nad kopiami wojskowej wersji tego urządzenia.
Oficer francuskiego Service de Renseignements kpt. Gustave Bertrand przekazuje polskiemu wywiadowi „Instrukcję obsługi szyfru maszynowego” oraz klucze dnia do kodu Enigmy na ostatnie miesiące roku 1931 r. zdobyte przez francuskiego agenta w Reichswehrze. Jego pomoc prawdopodobnie przyspieszyła łamanie Enigmy o kilka lat.
31 grudnia 1932 r.
Rejewski (od września pracujący w Warszawie) przekazuje swoim kolegom informację o złamaniu Enigmy. Według części historyków znaczącą pomocą były dla niego powtarzające się przed świętami depesze wskazujące, że są zaszyfrowanymi życzeniami „Fröhliche Weihnachten”.
1933
Polacy rozpoczęli regularne odczytywanie niemieckich depesz szyfrowanych przy pomocy Enigmy. Prace ułatwia kilkanaście skonstruowanych przez Polaków kopii Enigmy.
1935
Polacy konstruują cyklometr – urządzenie ułatwiające łamanie Enigmy poprzez określenie struktury cyklu kodowania depesz.
1935–1936
Dzięki Rejewskiemu i pozostałym kryptologom polski wywiad uzyskuje informacje na temat remilitaryzacji Niemiec oraz wojny domowej w Hiszpanii.
1938
Polskiemu wywiadowi udaje się odczytać 75 proc. przechwyconych depesz.
15 września – Niemcy wprowadzają nową metodę szyfrowania depesz, która znacząco ogranicza skuteczność polskiego wywiadu radiowego. Zygalski i Rejewski podejmują próbę ich łamania przy pomocy tzw. bomby kryptologicznej oraz płacht Zygalskiego.
1939
Styczeń
W Paryżu odbywa się polsko-francusko-brytyjska konferencja kryptologów. Sojusznicy lekceważą osiągnięcia Polaków.
Lipiec
Podczas konferencji w Warszawie Polacy przekazują swoim sojusznikom pełną wiedzę na temat metod łamania Enigmy. Brytyjczycy rozpoczynają rozbudowę ośrodka kryptograficznego w Bletchley Park.
Wrzesień – Ewakuacja Biura Szyfrów do Francji.(PAP)
Autor: Michał Szukała
szuk/ skp/
