W zrewitalizowanym przy wsparciu Fundacji Most the Most Szybie Franciszek w Rudzie Śląskiej znajdzie się m.in. ekspozycja stała o historii szybu i dzielnicy Ruda, a także „izba kapelmajstra” – przestrzeń poświęcona lokalnej tradycji muzycznej i śpiewaczej – podaje w piątek miasto.
W piątek przedstawiciele władz miasta i Fundacji Most the Most podpisali w Rudzie Śląskiej umowę ws. 1 mln zł grantu na odnowienie i adaptację do nowych funkcji kompleksu szybu Franciszek, położonego tuż obok stacji kolejowej w dzielnicy Ruda.
Zespół szybu Franciszek dawnej kopalni Wawel to jeden z najstarszych i najpiękniejszych, choć zaniedbanych zabytków przemysłowych w Rudzie Śląskiej.
Zgodnie z informacją miasta szyb Franciszek został wydrążony w 1857 r. jako szyb wydobywczy i przez przeszło pół wieku pełnił tę funkcję. Poza nim do zespołu zabudowań należą budynki portierni, nadszybia, dawnej łaźni górniczej, kotłowni, straży pożarnej, administracji, rozdzielni oraz stacji ratowniczej. Większość zabudowań powstała w drugiej połowie XIX w., a reszta na początku XX w.
W drugiej połowie ub. roku miasto, przy wsparciu mieszkańców, uczestniczyło w regionalnej edycji konkursu Fundacji Most The Most, w której zwycięski obiekt (jeden na region) otrzymuje grant w wysokości 1 mln zł na rewaloryzację, czyli działania konserwatorskie, przywracające obiektowi wartości użytkowe oraz dostosowanie zabytku do wybranej w konkursie funkcji społecznej.
Po wyłonieniu Szybu Franciszek miasto, razem z fundacją, analizowało zgłoszone w konkursie pomysły i wybrało ten najbliższy potrzebom lokalnej społeczności, a także pozwalający zachować architektoniczne walory zabytku. Zwieńczeniem tych analiz było podpisanie umowy na grant.
Jak przekazał w piątek wieczorem rudzki magistrat, w obiekcie powstanie Lokalne Centrum Tradycji, w którym będą odbywały się warsztaty, spotkania, pokazy czy działalność wystawowa. Będzie tam ekspozycja stała o historii dzielnicy Ruda i Szybu Franciszek.
Jak zaznaczył cytowany w informacji miejski konserwator zabytków Łukasz Urbańczyk, wyjątkową atrakcją będzie „izba kapelmajstra” – przestrzeń poświęcona lokalnej tradycji muzycznej oraz śpiewaczej, która w Rudzie Śląskiej jest szczególnie bogata.
W izbie przygotowana zostanie wystawa prezentująca tradycyjne instrumenty używane na Górnym Śląsku: dęte, blaszane, drewniane, cyje, multanki itp. „Jednak przede wszystkim miejsce to będzie udostępniane jako sala prób dla wywodzących się z górnictwa orkiestr dętych oraz zespołów śpiewaczych popularyzujących pieśni śląskie: świeckie i obrzędowe” - zapowiedział Urbańczyk.
„To jest podstawowa idea całego projektu: chcemy, by szyb Franciszek tętnił życiem, miał ciekawą ofertę na spędzanie wolnego czasu i scalał lokalną społeczność” - dodał prezydent Rudy Śląskiej Michał Pierończyk. Jak wyjaśnił, grant z konkursu zostanie przeznaczony na roboty budowlane. Kolejnym etapem, realizowanym już z miejskiej kasy, będzie wyposażenie wnętrz i organizacja przestrzeni dla nowych funkcji obiektu.
Przedstawiciele miasta zapowiadają przygotowanie w najbliższych miesiącach przetargu na przeprowadzenie robót budowlanych w formule „projektuj i buduj”. Na wybór wykonawcy rudzki magistrat ma czas do końca roku. Realizacja prac budowlanych potrwa też przynajmniej rok. Ostatnim etapem będzie wyposażenie wnętrz, aranżacja przestrzeni i przygotowanie jej do założonych funkcji.
Fundacja Most the Most jest organizacją non-profit powołaną przez Bank Gospodarstwa Krajowego. Nasz Zabytek to konkurs o charakterze regionalnym i lokalnym. Ogłaszany jest sekwencyjnie w poszczególnych województwach, aby docelowo objąć wszystkie regiony każdego roku.
Władze Rudy Śląskiej wskazują, że szyb Franciszek jest dla miasta materialną pamiątką historii górnictwa oraz związanej z nim kultury robotniczej i jednocześnie pozostałością po pierwszej kopalni węgla kamiennego na tym terenie - kopalni Brandenburg.
Formalnie zakład ten zaczął funkcjonować w 1770 r., ale nadanie pola do eksploatacji nastąpiło już w 1752 r., co oznacza, że był najstarszą kopalnią na Górnym Śląsku.
Nie zachowały się dane o autorze pierwszych obiektów szybu. Od 1907 r. kolejne zabudowania były projektowane przez Hansa von Poellnitz, architekta i kierownika zarządu budów w koncernie Ballestremów. Nie zachowały się też wszystkie budynki tworzące zespół zabudowy, ale do dziś można podziwiać usytuowaną w środkowej części kompleksu 22-metrową, dwupodziałową wieżę wyciągową, budynek nadszybia oraz wieżę wieńczącą budynek straży pożarnej z ceglanymi, ozdobnymi elewacjami.
Od 1922 r. przy kopalni Brandenburg działała orkiestra dęta, której kapelmistrzem był przez wiele lat Augustyn Kozioł. W latach świetności orkiestra liczyła 120 muzyków. W 1919 r. przy zakładzie powstał również klub sportowy, który od 1924 r. nosi nazwę Slavia i działa do dziś. Dzwon z szybu Franciszek z końca XIX w. znajduje się w zbiorach rudzkiego Muzeum Miejskiego im. Maksymiliana Chroboka.(PAP)
autor: Mateusz Babak
mtb/ aszw/
