Jan Karski. Fot. PAP/CAF/C. Pecold
75. rocznica wybuchu II wojny światowej, 70. rocznica powstania warszawskiego i bitwy pod Monte Cassino – przypadają w 2014 r. Obchodzone będzie także m.in. 100-lecie urodzin legendarnych emisariuszy: Jana Karskiego i Jana Nowaka-Jeziorańskiego.
Nadchodzący rok będzie obfitował w ważne dla Polski rocznice historyczne – zarówno wydarzeń, które kształtowały dzieje państwa, jak i te, związane z życiem i działalnością wybitnych Polaków, osobistości ze świata polityki, kultury i sztuki.
W styczniu 2014 r. przypada 75. rocznica śmierci Romana Dmowskiego (2 stycznia), głównego ideologa polskiego nacjonalizmu, przywódcy obozu narodowego, dyplomaty, współtwórcy niepodległej Polski. Tego roku jest też 150. rocznica (9 sierpnia) urodzin Dmowskiego. Pierwszy miesiąc przyszłego roku będzie istotny także dla polskiej kultury – obchodzona będzie m.in. 80. rocznica urodzin pisarza Marka Hłaski (14 stycznia).
W lutym mija 25 lat od rozpoczęcia obrad Okrągłego Stołu (6 lutego) – rozmów opozycji solidarnościowej z przedstawicielami władzy komunistycznej, a także jubileusz 200-lecia urodzin Oskara Kolberga (22 lutego) - kompozytora, folklorysty, etnografa; uchwałą sejmową rok 2014 ustanowiono Rokiem Kolberga. Poza tym 85. urodziny świętował będzie reżyser, senator Kazimierz Kutz (16 lutego).
W marcu przypada 80. rocznica urodzin Jacka Kuronia (3 marca), opozycjonisty i wieloletniego więźnia politycznego w PRL-u, społecznika, współtwórcy Komitetu Obrony Robotników, czołowego doradcy kierownictwa NSZZ "Solidarność", uczestnika obrad Okrągłego Stołu, dwukrotnego ministra pracy i polityki socjalnej.
Na mocy uchwały Sejmu rok 2014 będzie celebrowany w Polsce także jako Rok Jana Karskiego. Legendarny kurier Polskiego Państwa Podziemnego, który jako pierwszy przekazał przywódcom państw alianckich informacje o zagładzie Żydów przyszedł na świat 24 kwietnia 1914 r.
W kwietniu przypadnie również 75-lecie śmierci Walerego Sławka (3 kwietnia), jednego z najbliższych współpracowników Józefa Piłsudskiego, żołnierza Legionów Polskich, trzykrotnego premiera i marszałka Sejmu II RP. W tym miesiącu obchodzona będzie również 100. rocznica śmierci malarza Józefa Chełmońskiego (6 kwietnia).
Głównymi wydarzeniami rocznicowymi w maju będą obchody 70. rocznicy zdobycia Monte Cassino (18 maja) przez żołnierzy 2. Korpusu Polskiego gen. Władysława Andersa oraz 650-lecia założenia najstarszej polskiej uczelni – Akademii Krakowskiej (12 maja), obecnego Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie. Z tej okazji Senat ogłosił zbliżający się rok Rokiem Wielkiego Jubileuszu UJ.
Maj upłynie także pod znakiem rocznic ważnych dla kultury i sztuki – minie 85. rocznica urodzin reżysera teatralnego Jerzego Jarockiego (11 maja), oraz 95. - Gustawa Herlinga-Grudzińskiego (20 maja), prozaika, eseisty, publicysty, krytyka literackiego.
2 czerwca 1979 r. rozpoczęła się pierwsza pielgrzymka papieża Jana Pawła II do Polski – w 2014 r. mija 35 lat od tego wydarzenia.
W tym samym miesiącu, w Święto Wolności (4 czerwca) obchodzona będzie 25. rocznica pierwszych, częściowo wolnych wyborów parlamentarnych w powojennej Polsce, zakończonych zwycięstwem Solidarności. Konsekwencją wyborów czerwcowych był upadek rządów komunistycznych w Polsce.
28 czerwca 1919 r. w Pałacu Wersalskim państwa zwycięskiej koalicji podpisały Traktat Pokojowy z Niemcami - najważniejszy z układów kończących I wojnę światową. W 2014 r. obchodzone będzie 95-lecie zawarcia traktatu.
W czerwcu przyszłego roku przypadną także 75. urodziny reżysera, scenarzysty i producenta filmowego Krzysztofa Zanussiego (17 czerwca).
Jednym z głównych lipcowych wydarzeń będą obchody 100. rocznicy wybuchu I wojny światowej, która rozpoczęła się od wypowiedzenia przez Austro-Węgry wojny Serbii 28 lipca 1914 r. W wyniku trwającego do 1918 r. konfliktu zginęło około 9 mln żołnierzy, a około 20 mln zostało rannych.
W lipcu mija także 80 lat od śmierci Marii Skłodowskiej-Curie (4 lipca), autorki pionierskich prac z fizyki i chemii jądrowej, jedynej dotąd kobiety uhonorowanej przez Szwedzką Akademię Nauk dwiema Nagrodami Nobla.
1 sierpnia to data kojarząca się Polakom przede wszystkim z wybuchem powstania warszawskiego. W 2014 r. obchodzona będzie 70. rocznica rozpoczęcia przez Armię Krajową walk o wyzwolenie stolicy spod niemieckiej okupacji.
Kilka dni później (6 sierpnia) upłynie 100 lat od wymarszu I Kompanii Kadrowej z krakowskich Oleandrów w kierunku granicy Królestwa Polskiego. Kompania była zalążkiem Legionów Polskich, które walczyły o niepodległość kraju w czasie I wojny światowej.
Na sierpień przypada 85. rocznica urodzin Anny Walentynowicz (15 sierpnia), działaczki Wolnych Związków Zawodowych Wybrzeża oraz NSZZ „Solidarność” internowanej w stanie wojennym, ofiary katastrofy smoleńskiej. Minie także 75 lat od śmierci Wojciecha Korfantego (17 sierpnia), posła na Sejm RP, przywódcy Chrześcijańskiej Demokracji, dyktatora III Powstania Śląskiego oraz 25 lat – od powołania przez Sejm RP na stanowisko premiera Tadeusza Mazowieckiego (24 sierpnia).
1 września 2014 r. będzie 75. rocznicą napaści Niemiec na Polskę, która zapoczątkowała II wojnę światową. 17 września minie 75 lat od zaatakowania Polski przez Związek Sowiecki. 10 dni później, jeszcze przed poddaniem się stolicy Niemcom, zawiązano w niej konspiracyjną Służbę Zwycięstwu Polski (27 września), stanowiącą zalążek Związku Walki Zbrojnej (a następnie Armii Krajowej). Data ta jest uznawana za początek funkcjonowania Polskiego Państwa Podziemnego – w 2014 r. obchodzone będzie 75-lecie jego istnienia.
We wrześniu przypada także 75. rocznica śmierci pisarza i malarza Stanisława Ignacego Witkiewicza (18 września) oraz pisarza i scenarzysty Tadeusza Dołęgi-Mostowicza (20 września). 75. urodziny świętował będzie aktor Janusz Gajos (23 września).
Październik to miesiąc obchodów 100-lecia urodzin Jana Nowaka-Jeziorańskiego (2 października), żołnierza Armii Krajowej, legendarnego "kuriera z Warszawy", wieloletniego dyrektora sekcji polskiej Radia Wolna Europa. Nowak-Jeziorański będzie na mocy uchwały Senatu RP jednym z patronów 2014 r.
Od innego ważnego wydarzenia – porwania i zamordowania przez funkcjonariuszy SB kapelana Solidarności ks. Jerzego Popiełuszki (19 października) mija w październiku 30 lat.
W tym miesiącu przypada także 85-lecie śmierci malarza Jacka Malczewskiego (8 października) i 90-lecie urodzin poety Zbigniewa Herberta (29 października) oraz 150. rocznica urodzin Stefana Żeromskiego (14 października).
W listopadzie obchodzona będzie 95. rocznica urodzin Ryszarda Kaczorowskiego (26 listopada), ostatniego prezydenta RP na uchodźstwie (1989-1990), w czasie wojny członka Szarych Szeregów, więźnia sowieckich łagrów, żołnierza 2. Korpusu Polskiego. Kaczorowski zginął 10 kwietnia 2010 r. w katastrofie samolotu Tu-154M pod Smoleńskiem.
W przedostatnim miesiącu roku 75. urodziny świętował będzie aktor Jan Nowicki (5 listopada); przypomniany zostanie także dorobek pisarza Władysława Reymonta – w listopadzie mija 90 lat od przyznania mu literackiej Nagrody Nobla (13 listopada).
Rok 2014 będzie obchodzony w Polsce także jak Rok św. Jana z Dukli, urodzonego ok. 1414 r. zakonnika franciszkańskiego i bernardyńskiego, świętego Kościoła katolickiego. W przyszłym roku przypada 600-lecie urodzin Jana z Dukli oraz 275. rocznica ustanowienia go patronem Polski.
Waldemar Kowalski (PAP)
wmk/ mjs/ as/ jra/
