Warszawa, 2004. Pole Mokotowskie, park Józefa Piłsudskiego. Fot. PAP/L. Wawrynkiewicz
73 ha terenów zielonych na pograniczu Śródmieścia, Ochoty i Mokotowa. Dawny poligon wojskowy, przez lata goszczący m.in. lotnisko i tor wyścigów konnych, miejsce planowanej przed wojną reprezentacyjnej dzielnicy administracyjnej. Obecnie miejsce spotkań i rekreacji warszawiaków - Pole Mokotowskie.
"W XVIII w. był to obszar należący do dominium Ujazdowa. Znajdowały się tu pola uprawne i łąki sięgające do okopów Lubomirskiego. Na początku XIX w. zorganizowano tu Wojenne Pole Mokotowskie, które pełniło funkcję poligonu ćwiczeń Carskiej Kawalerii. W drugiej połowie XIX w. na terenie Pól Mokotowskich organizowane są wyścigi konne. Zachodnia część terenu przeznaczona zostaje na miejsce zabaw ludowych. W 1820 r. odbywają się tu pierwsze akrobatyczne pokazy lotnicze. Tor wyścigów konnych został przeniesiony w rejon ul. Polnej. Ogrodzono go parkanem i założono wokół niego park" - pisze Anna Różańska w monografii "Parki warszawskie. Przemiany układów kompozycyjnych".
Na początku XX w. na obszarze Pola Mokotowskiego utworzone zostaje lotnisko, warsztaty lotnicze Warszawskiego Towarzystwa Lotniczego Awiata i szkoła pilotów. Podczas I wojny światowej, po opuszczeniu Warszawy przez Rosjan, którzy wcześniej przejęli lotnisko, do miasta wkroczyli Niemcy. "I przystąpili do odbudowy lotniska. Pośrodku pola umieścili hangar dla zeppelinów. Z lotniska startowały samoloty odbywające loty pokazowe i sportowe. Cumowały tu ogromne sterowce. W 1918 r., po wyzwoleniu, lotnisko przejęły władze polskie" - wskazano w opisie historii Pola na stronie warszawskiego ratusza.
W 1921 r. powołano 1. Pułk Lotniczy, który stacjonował na mokotowskim lotnisku. Zaczęła działać również pierwsza w stolicy lotnicza stacja pasażerska, funkcjonowało też lotnisko sportowe. W związku z budową portu na Okęciu w latach 30. zaczęto ograniczać działalność lotniskową na Polu Mokotowskim. Zaś otwarcie tuż przed wybuchem II wojny światowej Toru Wyścigów Konnych na Służewcu przyczyniło się do likwidacji mokotowskiego toru. Leżący w gestii państwa obszerny teren Pola Mokotowskiego był w okresie międzywojennym miejscem różnych projektów związanych z zabudową. 17 maja 1935 r. odbyły się tam również uroczystości pogrzebowe marszałka Józefa Piłsudskiego.
"Przyszłość Pola miała wyznaczyć nowa zaprojektowana dzielnica marszałka Piłsudskiego ze stanowiącą jej oś wielką aleją, zaczynającą się od Świątyni Opatrzności Bożej. W konkursie wygrał projekt architekta Bohdana Pniewskiego. To miał być duży, nowoczesny, modernistyczny budynek. Aleja miała się kończyć na pomniku Piłsudskiego na pl. Na Rozdrożu i stanowić także oś dla kolejnych kwartałów zabudowy, w dużym stopniu biurowej. To miały być wielkie budynki administracji państwowej, ale zapewne towarzyszyłaby im też zabudowa mieszkaniowa. Wytyczono także al. Niepodległości, która przecięła obszar Pola" - powiedział PAP varsavianista i dziennikarz Jerzy S. Majewski.
Plany utworzenia wspomnianej dzielnicy zniweczył wybuch II wojny. Po jej zakończeniu teren Pola Mokotowskiego częściowo zaczęły zajmować budynki mieszkalne, wyższych uczelni, instytutów, kolonia domków fińskich oraz gmach Głównego Urzędu Statystycznego i wykończonego, zbudowanego jeszcze przed wojną, Urzędu Patentowego. "Na terenie Pola Mokotowskiego powstaje również kompleks obiektów sportowych (stadiony "Skra" i "Syrena", boisko AZS, pływalnia). W latach 70. XX w. wybudowano gmach Biblioteki Narodowej - podaje w monografii Różańska.
przypomina również, że zaraz po wojnie przeprowadzono akcje zazieleniania Pola Mokotowskiego. "W czynie społecznym w 1946 r. studenci SGGW posadzili 200 drzew. Kolejne akcje zazieleniania w 1947 i 1960 r. przyniosły efekt w postaci 11 tys. posadzonych drzew na powierzchni 70 ha. Spontaniczność tych akcji i brak wcześniej przygotowanego planu zagospodarowania terenu spowodowały, iż nasadzenia są tu przypadkowe, bez wyraźnej aranżacji” - wskazuje.
W 1973 r. architekt Stanisław Bolek przedstawia projekt parku miejskiego na terenie Pola Mokotowskiego, którego realizacja trwa przez kilkanaście kolejnych lat. "Fragment parku przy budynku GUS-u zaprojektowano jako rozległe wnętrze parkowe, którego ośrodkiem kompozycji jest okrągły basen z fontanną" - opisuje projekt Różańska.
"Przeciwwagą dla rozległej płaszczyzny trawników jest zwarty masyw drzew wzdłuż al. Niepodległości. Oba elementy przestrzenne tej części parku połączono licznymi alejkami parkowymi o swobodnym układzie" - opisuje. Przypomina też, że obszar "na zachód od al. Niepodległości zaprojektowano jako układ swobodny". "Różnorodne formy roślinne (masywy, grupy, kępy) wydzielają w układzie przestrzennym parku liczne wnętrza o zróżnicowanym wystroju i powierzchni. Dominującym jest wnętrze parkowe z dużym stawem, który otacza urozmaicony układ roślinności. Przez park poprowadzono liczne alejki. Dwie z nich o przebiegu prawie równoległym łączą ul. Żwirki i Wigury z al. Niepodległości” - wyjaśnia.
Teren Parku obejmuje teraz 73 ha w obrębie ulic Żwirki i Wigury, Rostafińskich, Rokitnickiej, Batorego oraz al. Niepodległości. Obecnie trwają tam prace modernizacyjne. Ich projekt obejmuje liczne nasadzenia zieleni i nowy, naturalny układ wodny. W parku ma się pojawić m.in. 55 nowych drzew, ponad 6 tys. krzewów, 17 tys. bylin oraz niemal 1,5 ha łąk.
"Główny staw zostanie poddany naturalizacji – z dna usunięty zostanie beton, a na brzegach pojawią się strefy naturalnej roślinności, będące schronieniem dla zwierząt. Powstanie także kilka nowych niecek wodnych porośniętych roślinami. Co ważne, dla płazów żyjących obecnie w stawie, powstanie tymczasowy zbiornik zastępczy, który zapewni im schronienie i umożliwi rozmnażanie. Inwestycja prowadzona będzie pod nadzorem przyrodniczym i z poszanowaniem istniejącej roślinności" - podaje stołeczny ratusz. (PAP)
autorka: Anna Kondek-Dyoniziak
akn/ pat/
