Z początkiem lipca ruszy projekt Fundacji Nobiscum, adresowany do seniorów - „Achawa. Cykl warsztatów i spotkań z historią i kulturą płockich Żydów”. Inspiracją warsztatów plastycznych będzie twórczość Fiszela Zylberberga (1909-1942) oraz braci Feliksa (1921-2016) i Deviego (1914-2002) Tuszyńskich.
Jak poinformował PAP prezes Fundacji Nobiscum Piotr Dąbrowski, „Achawa. Cykl warsztatów i spotkań z historią i kulturą płockich Żydów” to projekt dofinansowany przez Urząd Miasta Płocka, który realizowany będzie do września. W jego ramach planowane są też wykłady, w tym na temat historii płockiej społeczności. żydowskiej.
Inauguracja projektu odbędzie się 1 lipca w Klubie Aktywnego Seniora od warsztatów plastycznych inspirowanych twórczością Fiszela Zylberberga, „jednego z najbardziej znanych i cenionych grafików i malarzy żydowskich pochodzących z Płocka”.
„Celem warsztatów będzie zapoznanie uczestników z techniką druku wypukłego, którą praktykował Fiszel Zylberberg. Tworzone przez artystę grafiki w technice drzeworytu zostaną zastąpione linorytem” - powiedział PAP prezes Fundacji Nobiscum. Jak dodał, warsztatom towarzyszyć będzie wykład o życiu i dorobku artystycznym Zylberberga, „ze szczególnym naciskiem na jego realizacje graficzne w technice druku wypukłego”.
Z kolei 8 lipca, także w Klubie Seniora, odbędą się warsztaty plastyczne poświęcone twórczości braci Feliksa i Deviego Tuszyńskich, artystów również związanych z Płockiem. „Tym razem tematem przewodnim warsztatów będą miniatury Deviego Tuszyńskiego, a zajęcia poprzedzi wykład o jego dokonaniach artystycznych oraz Feliska Tuszyńskiego” - wyjaśnił Dąbrowski.
W ramach projektu „Achawa. Cykl warsztatów i spotkań z historią i kulturą płockich Żydów” zajęcia 1 i 8 lipca poprowadzi Mariola Adamska, absolwentka muzealnictwa na kierunku Ochrona Dóbr Kultury na Wydziale Sztuk Pięknych Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu oraz historii sztuki na studiach podyplomowych Collegium Civitas w Warszawie, która kilkanaście lat pracowała w dziale sztuki Muzeum Mazowieckiego w Płocku, a obecnie prowadzi m.in. warsztaty plastyczne w Miejskim Centrum Kultury w Płońsku.
Częścią przygotowanego przez Fundację Nobiscum projektu będzie też zaplanowany na 19 lipca wykład Krzysztofa Bielawskiego „Co warto wiedzieć o cmentarzach żydowskich i zwyczajach pogrzebowych?” - spotkanie odbędzie się w Archiwum Państwowym w Płocku.
Krzysztof Bielawski jest badaczem cmentarzy żydowskich i publicystą, założycielem strony internetowej www.cmentarze-zydowskie.pl, specjalistą do spraw dziedzictwa żydowskiego w Centrum Informacji Historycznej Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN oraz autorem artykułów publikowanych na łamach m.in. „Kwartalnika Historii Żydów”, „Miasteczka Poznań”, „Spotkań z Zabytkami”, rocznika „Zagłada Żydów. Studia i Materiały”.
Jak zapowiedział Dąbrowski, kolejne wydarzenia projektu „Achawa. Cykl warsztatów i spotkań z historią i kulturą płockich Żydów” odbędą w sierpniu i we wrześniu – będą to wykłady dotyczące historii płockiej społeczności żydowskiej i źródeł historycznych do historii płockich Żydów w zbiorach Archiwum Państwowego w Płocku oraz warsztaty genealogiczne.
Fundacja Nobiscum powstała w Płocku w 2018 r. Promuje sztukę i wiedzę historyczną, organizując m.in. koncerty, wystawy, wydając publikacje książkowe i płytowe, a także internetowe. W 2019 r. uruchomiła portal JewishPlock.eu, gdzie zamieszczono m.in. kilkaset reprodukcji fotografii i dokumentów, w tym pochodzących z rodzinnych archiwów potomków płockich Żydów, mieszkających obecnie za granicą, które nie były wcześniej publikowane.
Także od 2019 r., w ramach projektu „Pamięć. Płock 1939”, Fundacja Nobiscum na swym portalu upamiętnia również imiennie Żydów mieszkających w tym mieście do II wojny światowej. Wcześniej opublikowała m.in. przewodnik „Śladami płockich Żydów”, zawierający opisy i fotografie kilkudziesięciu miejsc pełniących ważne funkcje społeczne i religijne dawnej społeczności żydowskiej miasta oraz monografię „Okno na Kwiatka. Ulica Józefa Kwiatka w Płocku od początku XIX wieku do 1939 r.”, prezentującą dzieje i mieszkańców jednej z najstarszych tamtejszych ulic, zarazem główną arterię dawnej dzielnicy żydowskiej.
We wrześniu 2022 r. Fundacja Nobiscum przygotowała z kolei wystawę online pt. „Rachmonim bnei rachmonim. Płoccy Żydzi, dobroczynność i filantropia”, która została wówczas wpisana w Europejskich Dni Kultury Żydowskiej - ekspozycji towarzyszyła publikacja książkowa pod tym samym tytułem. W lutym tego roku ukazało się kolejne wydawnictwo - „Mała księga imion”, w której zamieszczono imiona nazwiska 1680 dzieci z płockiego getta w 82. rocznicę jego likwidacji przez Niemców.
Społeczność żydowska w Płocku należała do najstarszych w Polsce. W 1939 r. płoccy Żydzi obchodzili 700. rocznicę obecności w tym mieście. Stanowili wtedy tam 30 proc. ludności. Holokaust przeżyło kilkuset płockich Żydów. Po zakończeniu II wojny światowej zaczęli oni powracać do rodzinnego miasta, jednak większość z nich w kolejnych latach wyemigrowała z Polski, głównie do Izraela i USA.
Fiszel Zylberberg był malarzem i grafikiem. Studiował na Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie. Był uczniem m.in. Władysława Skoczylasa. W dojrzałym okresie twórczości zajmował się głównie drzeworytem. Jego prace prezentowane były na wystawach krajowych i zagranicznych, w tym w Paryżu i Londynie. Jak przypomina Fundacja Nobiscum, Zylberberg, który po wybuchu II wojny światowej, działał w ruchu oporu, w 1941 r. został aresztowany przez Niemców we Francji, a następnie przewieziony do obozu koncentracyjnego Auschwitz, gdzie zginął w komorze gazowej.
Feliks Tuszyński był malarzem. W czasie okupacji trafił do getta w Łodzi, a następnie do obozu koncentracyjnego w Auschwitz. Przebywał też w obozach pracy w Niemczech. Po II wojnie światowej wyemigrował do Australii, gdzie rozpoczął edukację artystyczną w studio Donalda Campbella. Należał m.in. do Cosmopolitan Art Group, Victorian Artists Society i Bezalel Fellowship of Art. Jego prace znajdują się w zbiorach muzeów i w galeriach prywatnych w Australii, Argentynie, Francji, Izraelu, Niemczech i USA. W 1990 r. został uhonorowany nagrodami Victorian Artists Society i Contemperary Artists Society.
Starszy brat Feliksa, Devi Tuszyński w 1939 r. uczestniczył m.in. w obronie Warszawy. Potem trafił na Syberię. Po II wojnie światowej udał się do Francji. Studiował w Academie de la Grande Chaumiere w Paryżu. Był miniaturzystą. Jego prace wystawiano m.in. w Belgii, Hiszpanii, Holandii i Izraelu. Najbardziej znanym jego dziełem jest cykl miniatur do „Księgi Psalmów”, nad którym pracował 20 lat. Stworzył też cykl miniatur „Płock”, poświęconych miastu swego dzieciństwa i młodości. (PAP)
Autor: Michał Budkiewicz
mb/ dki/
