W Muzeum Krakowa pierwsza monograficzna wystawa prac Włodzimierza Tetmajera

Na wystawie „Włodzimierz Tetmajer. Siła barw i temperamentu” zgromadzono ponad sto obrazów olejnych, około dwustu szkiców do obrazów oraz projekty do polichromii i ilustracje. W przestrzeni wystawienniczej wydzielone zostały aneksy tematyczne, obejmujące materiały biograficzne, w tym dokumenty z działalności politycznej Włodzimierza Tetmajera. Prezentowane prace pochodzą ze zbiorów krakowskiej placówki, a także z innych polskich muzeów.

Michał Niezabitowski, dyrektor Muzeum Krakowa podkreśli w środę, że Tetmajer był „wyjątkowym twórcą sztuki młodopolskiej, a równocześnie wyjątkowym źródłem, lustrem prawdy o wsi, o kobiecie, o trudzie, o Polsce”.

„Jego obrazy są obrazami uniwersalnymi, mówią o nas także dzisiaj bardzo mocno. Myślę, że ktoś, kto będzie tę wystawę zwiedzał z otwartym okiem, będzie bardzo zadowolony, może być też nieco smutny, z pewną zadumą. To nie jest letnia rozrywka, to są raczej +cztery pory roku+” - wskazał.

Jak podkreślił dyrektor, prezentowana ekspozycja to pierwsza wystawa monograficzna Tetmajera – jego prace nigdy nie były tak szeroko prezentowane w jednym miejscu.

„Sądzę, że to wynika z tego, że Tetmajer był zamknięty w bańce +malarza Bronowic+. Natomiast dzisiaj odkrywamy ładunek emocji i niezwykłego przekazu, który w tej twórczości się znajduje. Dopiero jak się patrzy na te obrazy po latach, to my widzimy, że to człowiek, który rzeczywiście tam żył, on z +tych garów jadł+, on po tych drogach naprawdę chodził (...). On wybrał takie życie, wszedł w to bardzo głęboko, ewidentnie kochał to i oglądał to okiem szalenie krytycznym” - wskazał Niezabitowski.

Kuratorka wystawy Marta Marek zaznaczyła, że naówczas podkrakowska wieś Bronowice stała się dla malarza tłem, na którym przedstawiał większość malowanych scen, w tym opowiadających o wydarzeniach historycznych np. insurekcji kościuszkowskiej.

„Od momentu, kiedy Tetmajer związał się z Bronowicami, to właściwie malował wszystkie obrazy na tle realiów tej wsi. Rozpoznajemy zarówno dawną zabudowę bronowicką, utrwalał ubiory codzienne i świąteczne i trzeba podkreślić, że robił to z wyjątkową znajomością i wyczuciem” - mówiła kuratorka.

Układ ekspozycji w Muzeum Krakowa odzwierciedla etapy życia i rozwoju artystycznego Włodzimierza Tetmajera. Materiał został poddany selekcji i podzielony na części, tworzące odrębne segmenty.

Część pierwsza obejmuje wczesne prace, których cezura czasowa nie przekracza daty 1890, która oznacza zakończenie wczesnych etapów edukacji i studiów zagranicznych. Znajduje się tam specjalna prezentacja obrazu, który został zidentyfikowany jako wczesna praca „Z nad Wisły” z 1889 roku. W wydzielonej przestrzeni zaplanowany został „aneks biograficzny” obejmujący zdjęcia, pamiątki rodzinne i portrety.

Kolejny segment wystawy (Kolory Bronowic) to prace malarskie z wczesnych lat 90. XIX w. Data 1890, jest znacząca w biografii prywatnej i artystycznej malarza. Zawiera małżeństwo z mieszkanką Bronowic Małych, Anną Mikołajczykówną i od tego roku Bronowice zajmują szczególne miejsce jego w twórczości malarskiej. Wszystkie eksponowane w tej części ekspozycji obrazy – namalowane zostały na bazie odbywanych w tej wsi plenerów i studiów ukierunkowanych na etnograficzne walory kultury wsi. W tej grupie znalazły się dzieła najlepiej znane, wśród nich sceny w karczmie, weselne, orszaki, kolędnicy.

W kolejnej przestrzeni przewidziano kontynuację tematyki obyczajowej i dotyczącej obchodów świąt, w której dominują obrazy z lat ok. 1895–1900. Przemijającym porom roku szczególnie poświęcony został kolejny segment wystawy prezentujący malarstwo krajobrazowe – widoki pól i rodzajowe przedstawiające prace polowe i życie codzienne w otoczeniu wiejskim.

W kolejnej części wystawy zaprezentowane są widoki „Tetmajerówki” i portrety rodziny – zbiorowe, indywidualne portrety żony Anny Tetmajerowej i dzieci – córek oraz synów, zwłaszcza Jana Kazimierza. W zasadniczej części obrazy powstały w przedziale około 1904–1914. Zdaniem kurator wystawy są to wybitne dzieła pod względem artystycznym, odnoszące się do najbardziej intymnej relacji rodzinnej.

Segment kolejny prezentuje malarstwo, do którego impulsem były uczucia patriotyczne i przekonania społeczne wyznawane przez Tetmajera. „Przenikające się wątki legendy o Piaście i mitu kościuszkowskiego nakreśliły sylwetkę polskiego chłopa, jako spadkobiercę najlepszych cech narodowych – źródło swoistej potęgi narodowej” - tłumaczy Marek.

Segment przedostatni jest prezentacją mało znanej twórczości, o wymowie alegorycznej, stanowiącej kontynuację romantycznej wizji Polski Umarłej i Zmartwychwstałej. Wystawę zamyka część poświęcona dużemu płótnu „Jawnogrzesznica bronowicka” oraz tematycznie z nim powiązany „Jezus w domu Marty i Marii”. Ponadto, na tę część składają się obrazy, rysunki i szkice aktów, wśród nich – jedyny, jak dotychczas udało się ustalić, akt wykonany technika olejną.

Uzupełnieniem ekspozycji są rysunki i akwarele opracowane jako ilustracje do utworów literackich, a także pierwsze wydania utworów literackich Włodzimierza Tetmajera. Wystawie towarzyszy bogato ilustrowany katalog.

Rok 2023 Senat ustanowił Rokiem Włodzimierza Tetmajera w setną rocznicę śmierci artysty. Tetmajer zmarł 26 grudnia 1923 r. w Krakowie. Na świat przyszedł w Harklowej, w powiecie nowotarskim, w 1861 r. Był jednym z czołowych przedstawicieli Młodej Polski, przede wszystkim znanym ze swoich obrazów, grafik oraz działalności społecznej i politycznej.(PAP)

autor: Rafał Grzyb

rgr/ dki/