UNESCO. Fot. PAP/EPA
Ustanowienie Międzynarodowego Dnia Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego to polska inicjatywa w UNESCO. Pojęcie niematerialnego dziedzictwa jest utożsamiane z pojęciem kultury ludowej, lecz wykracza poza nią – mówi PAP dyrektor Narodowego Instytutu Dziedzictwa dr hab. Katarzyna Zalasińska.
"Idea ustanowienia Międzynarodowego Dnia Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego narodziła się w Narodowym Instytucie Dziedzictwa przy okazji dwóch istotnych jubileuszy, jakie obchodzimy w tym roku - dziesięciolecia Krajowej listy niematerialnego dziedzictwa kulturowego oraz 20. rocznicy uchwalenia Konwencji UNESCO o ochronie niematerialnego dziedzictwa kulturowego" - powiedziała PAP dr hab. Katarzyna Zalasińska.
"Obchody tak ważnych jubileuszy sprawiły, że patrzymy nie tylko na nasze dokonania, ale także w przyszłość. Niezwykle się cieszę, że mogłam być pomysłodawcą Dnia Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego, który od przyszłego roku będzie obchodzony na całym świecie. Dzięki staraniom stałego przedstawiciela RP przy UNESCO inicjatywa Polski, przedstawiona w imieniu międzyregionalnej grupy państw, w której skład weszły m.in. Maroko, Panama, Korea Południowa czy Słowacja, została poparta łącznie przez 62 kraje. To nie tylko sukces wizerunkowy naszego kraju, ale także znaczący wkład w podkreślenie znaczenia Konwencji UNESCO" - wyjaśniła, dodając, że "na całym świecie świadomość znaczenia niematerialnego dziedzictwa wzrasta".
"Niematerialne dziedzictwo kulturowe to przekazywane z pokolenia na pokolenie umiejętności, tradycje i praktyki, a także towarzyszące im przedmioty czy miejsca, wzmacniające poczucie przynależności do grupy, społeczności lub wspólnoty" - podkreśliła.
Międzynarodowy Dzień Niematerialnego Dziedzictwa będzie corocznie obchodzony 17 października - w dniu przyjęcia Konwencji UNESCO z 2003 r. w sprawie ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego.
"Pojęcie niematerialnego dziedzictwa jest często błędnie utożsamiane wyłącznie z wąsko rozumianym pojęciem kultury ludowej. W rzeczywistości, o wiele więcej zjawisk wchodzi w jego zakres. Na Krajowej liście niematerialnego dziedzictwa kulturowego znajdują się tak różnorodne wpisy jak rusznikarstwo artystyczne tradycyjnej szkoły cieszyńskiej, język esperanto, gwara warmińska, flisackie tradycje w Ulanowie czy sokolnictwo" - wyjaśniła dyrektor NID.
Przypomniała także, iż "obecnie na wpis na Listę Reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości UNESCO oczekuje polonez - polski taniec narodowy, zwany kiedyś tańcem dworskim. "Posiedzenie Komitetu odbędzie się w grudniu i spodziewamy się pozytywnej decyzji" - dodała.
"Aktualnie pracujemy nad tym, aby na krajową listę trafił także tradycyjny orszak profesorów Uniwersytetu Jagiellońskiego, który z Collegium Maius ulicami Krakowa przechodzi do Auditorium Maximum - 1 października, w dniu rozpoczęcia roku akademickiego. Na orszaku reprezentowany jest każdy z szesnastu wydziałów UJ, a każdy z profesorów idzie ubrany w togę w kolorze symbolizującym dany wydział" - zapewniła.
Dr hab. Zalasińska zaznacza, że przyjęcie decyzji Rady Wykonawczej o ustanowieniu Międzynarodowego Dnia Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego wzmacnia wizerunek Polski jako państwa zaangażowanego w promocję i ochronę dziedzictwa kulturowego.
Polska ratyfikowała Konwencję w sprawie ochrony niematerialnego dziedzictwa UNESCO w 2011 r. Obecnie na Liście Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego UNESCO znajduje się pięć polskich wpisów. Ostatni, dotyczący tradycji flisackich, został dokonany w grudniu 2022 r.
"Fakt, że polską propozycję poparła tak duża liczba państw, pokazuje, jak potrzebna była to inicjatywa. Warto przypomnieć, że w kalendarzu UNESCO figuruje m.in. Międzynarodowy Dzień Zwalczania Nielegalnego Handlu Dobrami Kultury. Ochrona materialnych dóbr kultury jest niezwykle istotna, jednak dla nas ważne było pytanie, dlaczego dotychczas pomijano aspekty ochrony niematerialnego dziedzictwa, które ma ogromne znaczenie dla ochrony tożsamości oraz procesów integracji oraz budowania dialogu na poziomie lokalnym, narodowym i międzynarodowym" - oceniła szefowa NID.
Ratyfikowana przez Polskę Konwencja UNESCO ws. ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego z 2003 r. nakłada na państwo polskie obowiązek inwentaryzacji jego przejawów. Krajowa lista niematerialnego dziedzictwa kulturowego stanowi realizację tego wymogu.
We współpracy z Narodowym Instytutem Dziedzictwa od 2013 r. minister kultury i dziedzictwa narodowego prowadzi Krajową listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego. Na liście obecnie znajduje się 85 zjawisk prezentujących polskie dziedzictwo niematerialne. Obejmuje ona zarówno małe ojczyzny, jak i rozległe regiony etnograficzne, opisując źródła naszej tożsamości oraz proces ich rozwoju na osi czasu. Spośród 85 wpisów pięć elementów zjawisk wpisano na listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości UNESCO. (PAP)
autor: Maciej Replewicz
mr/ skp/
