Prof. Bohdan Cywiński odebrał we wtorek nagrodę miesięcznika "Nowe Książki" za tom „Szańce kultur. Szkice z dziejów narodów Europy Wschodniej", w której analizuje strategie przetrwania podejmowane przez różne narody poddawane w historii rusyfikacji.
"Taki już jest mój los pisarski, że piszę sobie spokojnie książki o wieku XIX, a czytelnicy uznają, że odnoszą się one do współczesności. Tak było z +Rodowodami niepokornych+, które niespodziewanie przez wiele osób potraktowane zostały jako książka aktualna. Bardzo jestem ciekaw, co by się stało, gdyby +Szańce kultur+ zostały tak odczytane" - mówił we wtorek prof. Cywiński.
W nagrodzonych "Szańcach kultur” autor „zmierzył się z obszarem badań, którego zgłębianie zapewniłoby zajęcie pokaźnemu instytutowi naukowemu, i to na bardzo długo. Księga traktuje o zmieniających się relacjach między imperium rosyjskim w jego dojrzałej, potem schyłkowej fazie, a tuzinem narodów ościennych. Relacjach w oczywisty sposób nierównoważonych. Mamy do czynienia z jednej strony ze stosowaniem rozmaitych strategii rusyfikacji, z drugiej zaś budowanymi na gruncie własnych kultur odpowiedziami: od przystosowania poprzez asymilację po sprzeciw, opór i zryw” (z rec. Wojciecha Stanisławskiego, „NK” nr 8/2013).
"Taki już jest mój los pisarski, że piszę sobie spokojnie książki o wieku XIX, a czytelnicy uznają, że odnoszą się one do współczesności. Tak było z +Rodowodami niepokornych+, które niespodziewanie przez wiele osób potraktowane zostały jako książka aktualna. Bardzo jestem ciekaw, co by się stało, gdyby +Szańce kultur+ zostały tak odczytane" - mówił we wtorek prof. Cywiński.
Prof. Jan Malicki, który opowiadał o nagrodzonej książce przypomniał, że prof. Cywiński zajął się w niej kulturą 12 narodów, które w pewnym etapie swoich dziejów znalazły się pod wpływem Rosji - Ukraińcami, Białorusinami, Litwinami, Finami, Estończykami, Łotyszami, Gruzinami, Ormianami, Azerami, Tatarami, Mołdawianami i Żydami. Każda z tych nacji na swój sposób przeciwstawiała się rusyfikacji, a polem walki, tytułowym "szańcem" była właśnie kultura. Prof. Cywiński analizuje, jak sytuacja ciągłego zagrożenia wpływała na kulturę danego narodu.
"Kultura i polityka to dwa pojęcia, które wywołują sprzeczne wrażenia. Ale jest takie dziwne zjawisko, że kultura bardzo chętnie podejmuje wątki polityczne, bo polityka dodaje ostrości, pieprzu, soli wypowiedzi kulturalnej. Jednocześnie kultura bojąc się polityki od niej nie ucieka. Natomiast polityka kulturę bardzo chce mieć pod swoją dominacją, chce posługiwać się kulturą. W związku z tym te dwa obszary życia społecznego, kultura i polityka, we wszystkim epokach i obszarach jakoś się zacieśniają. W szczególny sposób tam, gdzie jakiś naród, społeczeństwo, jakiś etnos nie ma swoich instytucji politycznych, bo nie pozwolono mu ich się dorobić, lub je miał i stracił. Wtedy kultura ma szczególne zadania, ma zastąpić miejsca wypowiedzi politycznej, i to jest zjawisko, które warto badać ze względów intelektualnych" - mówił prof. Cywiński.
Bohdan Cywiński (ur. 1939 w Milanówku), polonista, historyk, pisarz, działacz opozycyjny, studiował polonistykę na Uniwersytecie Warszawskim oraz filozofię chrześcijańską na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim. Doktorat obronił z filozofii, a w 1995 r. habilitował się z historii. Wykładał na uniwersytetach w Polsce, Szwajcarii, na Ukrainie, Białorusi, Litwie i Łotwie.
Szczególnie interesuje się problematyką tożsamości duchowej narodów Europy Środkowej i Wschodniej. Jest autorem takich książek, jak „Rodowody niepokornych” (1971), „Zatruta humanistyka” (1978), „...Potęgą jest i basta” (1981), „Ogniem próbowane", (1982), 1990), „Doświadczenia polskie” (1984), „Mój kawałek Europy” ( 1994), „Idzie o dobro wspólne...” (2005), „Baśń niepodległa, czyli w stronę politologii kultury” (2006).
Nagroda „Nowych Książek” została ustanowiona w 50. rocznicę istnienia pisma. Jej celem jest wyróżnianie książek polskich autorów – dzieł wzbogacających naszą kulturę o nowe i trwałe wartości, a w warunkach wolnorynkowych wymagających szczególnego docenienia. Nagrodę przyznaje redakcja miesięcznika „Nowe Książki”. Jury, złożone z redaktorów pisma, podejmuje decyzję, biorąc pod uwagę pierwsze wydania książek opublikowanych w roku kalendarzowym, którego dotyczy nagroda oraz w grudniu roku poprzedniego. Pierwszym laureatem nagrody w 2000 r. został Tadeusz Różewicz. W kolejnych latach wyróżniono m.in. Radosława Romaniuka, Krystynę Czerni, Janusza Deglera, Jerzego Jedlickiego, Ryszarda Kapuścińskiego, Urszulę Kozioł, Kazimierza Orłosia, Barbarę Skargę.
Książka „Szańce kultur. Szkice z dziejów narodów Europy Wschodniej” prof. Bohdana Cywińskiego ukazała się nakładem wydawnictwa „Trio” i Centrum Europejskiego Natolin. (PAP)
aszw/ agz/ gma/
