Wielki Piątek wiernych Kościołów wschodnich

W tym roku Wielkanoc przypada u nich bowiem pięć tygodni później, niż u katolików. Różnica w terminie wynika z nieco innego sposobu wyliczania daty tego święta, co sprawia, że tylko raz na jakiś czas jest ono obchodzone w tym samym terminie zarówno przez katolików, jak i Kościoły obrządku wschodniego. Często Wielkanoc prawosławnych i innych obrządków wschodnich wypada po Wielkanocy w Kościele zachodnim, a różnica może być właśnie nawet pięciotygodniowa. W ubiegłym roku i dwa lata temu Kościoły wschodnie obchodziły Wielkanoc tydzień po katolikach.

W Wielki Piątek nie jest sprawowana liturgia eucharystyczna, a Cerkiew wspomina cierpienie, śmierć i złożenie Jezusa do grobu. Wczesnym popołudniem odbywają się procesje, nabożeństwa i adoracja Grobu Pańskiego. Symbolizuje go we wschodniej tradycji płaszczanica (lub w innej pisowni: płaszczenica), czyli wynoszony uroczyście na środek świątyni całun z ikoną przedstawiającą Chrystusa złożonego w grobie.

Płaszczanica leży na tzw. świętym prestole (stoliku), a wierni oddają jej cześć, kłaniając się i całując ikonę. W Kościele wschodnim nie praktykuje się umieszczania przy Grobie Pańskim elementów świeckich. Pojawiają się jedynie świece i kwiaty.

Adoracja w cerkwiach potrwa całą noc z piątku na sobotę. W pierwszych wiekach chrześcijaństwa wierni zostawali na nocnych modlitwach przy płaszczanicy, a wczesnym rankiem, by nie odchodzili do domów, duchowni rozdawali im chleb i wino, aby mogli zaspokoić głód.

W Wielki Piątek wiernych obowiązuje ścisły post. Zaleca się nawet zupełne powstrzymywanie się od posiłków aż do wieczora albo przynajmniej do zakończenia uroczystości z adoracją płaszczanicy. W niektórych prawosławnych rodzinach, gdzie post jest ściśle przestrzegany, kolacja w Wielki Czwartek była ostatnim większym posiłkiem aż do wielkanocnego śniadania, spożywanego wczesnym rankiem w niedzielę, po powrocie z nocnych uroczystości.

Data tegorocznej Wielkanocy obrządków wschodnich wpływa na święto męczennika Gabriela - świętego Ziemi Białostockiej i patrona prawosławnej młodzieży. Obchodzone jest ono 3 maja w Zwierkach (Podlaskie) i w tym roku wypadło w Wielki Piątek. Dlatego zarówno same uroczystości, jak i organizacja pielgrzymek na nie, zostały przeniesione na 10-11 maja.

Prawosławie jest drugim co do liczby wiernych wyznaniem w Polsce. Hierarchowie Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego liczbę wiernych w kraju szacują na 450-500 tys. W Narodowym Spisie Powszechnym przeprowadzonym w 2021 r. przynależność do Kościoła prawosławnego w Polsce zadeklarowało (pytanie o wyznanie było dobrowolne, można było odmówić odpowiedzi) ok. 151,7 tys. osób.(PAP)

autor: Robert Fiłończuk

rof/ lm/