Czwórka (1881), Józef Chełmoński. Żródło: zbiory cyfrowe Muzeum Narodowego w Krakowie.
„Czwórka” Józefa Chełmońskiego znajdująca się w galerii malarstwa w krakowskich Sukiennicach przeszła konserwację i odzyskała pierwotną kolorystykę. Podczas 4-letnich prac pejzaż z pędzącymi końmi został poddany badaniom, które dostarczyły nowych informacji na temat powstawania dzieła.
Jeden z najbardziej znanych obrazów Chełmońskiego został poddany konserwacji w 2020 roku ze względu na nieestetyczny wygląd - zabrudzenia, pożółkłe werniksy i przebarwienia. Podczas prac konserwatorzy oczyścili płótno, uzupełnili i wyretuszowali ubytki zaprawy oraz warstwy malarskiej oraz położyli werniks zabezpieczający na całe lico obrazu.
„Czwórka” Józefa Chełmońskiego odzyskała swój pierwotny blask. Obraz znów zachwyca pełnią kolorów, lekkością i dynamiką kompozycji" - ogłosiło w poniedziałek Muzeum Narodowe w Krakowie. Odnowiona została też rama dzieła.
Ze względu na gabaryty płótna, które ma wymiary 2,75 m na 6,6 m, a także, by uniknąć jego ponownego zdejmowania i nawijania na wałek, prace konserwatorskie toczyły się w miejsku eksponowania dzieła, w Sukiennicach, w obecności zwiedzających. Równolegle z konserwacją „Czwórkę” poddano badaniom.
Jak przekazało muzeum, najciekawszych informacji dostarczył rentgenogram, który ukazał dynamiczny proces tworzenia dzieła i zaskakujące zmiany decyzji autora. Badacze rozpoznali także budowę technologiczną, technikę wykonania obrazu, zastosowane przez artystę pigmenty i sposób ich łączenia, a także skład zaprawy, rodzaj płótna i spoiwa farb.
110 lat temu zmarł Józef Chełmoński, malarz "tajemnic polskości"
„Wiemy, że nie od razu obraz wyglądał tak, jak go ostatecznie widzimy. Artysta pracował stopniowo, nanosząc kolejne warstwy malarskie, wprowadzał poprawki i zmiany koncepcyjne. Nie zawsze dbał, aby nałożone wcześniej warstwy zdążyły dobrze wyschnąć, używał też dużo spoiwa. Dlatego w wielu miejscach farba, schnąc, zmarszczyła się, gdzieniegdzie powstały jej rozstępy, odsłaniając kolor leżącej pod spodem warstwy” – zauważyła kierowniczka Pracowni Konserwacji Malarstwa i Rzeźby w Sukiennicach Dominika Sarkowicz. Badacze zwrócili też uwagę na stosunkowo skromną paletę pigmentów - zidentyfikowano ich około 15, niektóre tylko w warstwach podmalowania.
Prace zostały zrealizowane przez konserwatorki z Pracowni Konserwacji Malarstwa i Rzeźby w Sukiennicach, Laboratorium Analiz i Nieniszczących Badań Obiektów Zabytkowych Muzeum Narodowego w Krakowie, we współpracy z Muzeum Narodowym w Poznaniu oraz naukowcami z innych instytucji. Od ostatniej konserwacji i oczyszczania lica minęło niemal 50 lat.
„Czwórka” przedstawia pędzący na wprost widza zaprzęg czterech koni powożony przez ukraińskiego chłopa. W bryczce siedzi znudzony mężczyzna palący fajkę. Zwierzęta ukazane w szalonym galopie są zestawione z bezkresnym, monotonnym pejzażem w tle.
Józef Chełmoński namalował ten obraz w 1881 roku podczas pobytu w Paryżu. Motyw rozpędzonych koni artysta przeniósł z dzieła profesora Akademii Sztuk Pięknych w Monachium – Aleksandra Wagnera. Wcześniejsza wersja obrazu Chełmońskiego „Czwórka spienionych koni w śniegu” wystawiona w 1878 r. na salonie sztuki w Paryżu została kupiona przez amerykańskiego kolekcjonera i otworzyła malarzowi drogę do międzynarodowej kariery. Później wiele razy powtarzał on motyw zaprzęgów mknących przez bezkresne przestrzenie.
Płótno stanowi jeden z filarów stałej ekspozycji dziewiętnastowiecznej sztuki polskiej w Sukiennicach.(PAP)
Autorka: Julia Kalęba
juka/ dki/
