Sterownia reaktora „Maria”. Fot. PAP/L. Szymański
W holu głównym gmachu Sejmu została otwarta we wtorek wystawa „50 lat reaktora MARIA”. Obrazy namalowała artystka Daria Solar z inicjatywy Narodowego Centrum Badań Jądrowych (NCBJ).
„Chcę wyrazić szacunek i podziw dla naukowców pracujących przy reaktorze atomowym MARIA nie tylko za niesamowitą pracę, ale też za zaufanie. Dziękuję za to, że wpuścili mnie – artystkę, symbolistkę technologiczną - do swojego reaktora. Dzięki temu powstała seria obrazów, które pokazują zjawisko Czerenkowa – czyli zjawisko, w którym elektrony poruszają się w wodzie szybciej niż światło” – powiedziała PAP artystka Daria Solar.
Skorzystała ona ze starych technologii malarskich, takich jakimi posługiwali się malarze z XIX w., by namalować obrazy z efektem świetlistości. „Namalowałam obrazy, które świecą – na wzór świetlistości i piękna reaktora” – powiedziała artystka.
Reaktor MARIA to jedyny w Polsce badawczy reaktor jądrowy. Od 50 lat efekty jego pracy są wykorzystywane w nauce, gospodarce i medycynie. MARIA nie produkuje energii elektrycznej, tylko neutrony, dzięki którym wytwarza radioizotopy do diagnozowania nowotworów oraz do radioterapii. Reaktor MARIA wytwarza innowacyjne materiały dla przemysłu, pozwala prowadzić badania podstawowe i stosowane z dziedziny fizyki, a także umożliwia szkolenie kadr z branży jądrowej i ochrony radiologicznej.
W nocy z 17 na 18 grudnia 1974 r. reaktor MARIA po raz pierwszy osiągnął stan krytyczny, czyli odpowiednie warunki dla samopodtrzymującej się reakcji łańcuchowej. Tę datę uznaje się za moment rozpoczęcia pracy reaktora. Reaktor nosi imię MARIA, na cześć dwukrotnej noblistki Marii Skłodowskiej-Curie.
Reaktor MARIA został zaprojektowany i skonstruowany przez polskich specjalistów. Pierwotnie jego zadaniem było wspieranie „starszej siostry”, czyli reaktora EWA (skrótowiec powstały ze słów Eksperymentalny, Wodny, Atomowy). Reaktor EWA był pierwszym reaktorem jądrowym w Polsce, po kilku zestawach krytycznych, wykorzystywanym do badań naukowych. Został wyłączony z eksploatacji w 1995 roku. Teraz MARIA jest jednym z najmłodszych, największych i najnowocześniejszych badawczych reaktorów jądrowych w Europie.
W MARII prowadzone są badania fizyczne, także z wykorzystaniem intensywnych wiązek neutronów, badania radiochemiczne oraz badania materiałowe, w tym niezbędne do opanowania technologii produkcji energii z fuzji termojądrowej. Reaktor MARIA to znaczący światowy producent jodu-131, stosowanego w diagnozie i leczeniu chorób tarczycy. MARIA zaspokaja też około 15 proc. globalnego zapotrzebowania na molibden-99, który jest stosowany w diagnostyce i terapii onkologicznej. Jeden tydzień pracy reaktora to pomoc dla 100 tys. pacjentów na całym świecie.
Zespół Działu Edukacji i Szkoleń NCBJ z nagrodą główną w konkursie Popularyzator Nauki
MARIA, jako jedyny czynny w Polsce reaktor jądrowy, umożliwia szkolenie kadry specjalizującej się w energetyce jądrowej i ochronie radiologicznej. Obecnie prowadzony jest remont tzw. hali fizycznej, co umożliwi dostęp do unikatowej, w tej części świata, bazy laboratoriów do badań nad materiałami. Infrastruktura, wykorzystująca intensywne wiązki neutronów, skupiona pod szyldem Maria Neutron Laboratory, jest ujęta na Polskiej Mapie Infrastruktury Badawczej.
Podczas wizyty w NCBJ pod koniec października br. minister nauki Dariusz Wieczorek wyraził przekonanie, że stabilne wsparcie finansowe dla kluczowych instytucji badawczych – takich jak NCBJ – jest niezbędne, aby mogły one realizować ambitne cele i efektywnie wspierać rozwój kraju. "Strategiczne instytucje wymagają stabilnego i systemowego finansowania, by mogły skutecznie wspierać rozwój i bezpieczeństwo kraju - rozwiązania doraźne nie wystarczą" – podkreślił szef MNiSW, cytowany na stronach centrum. O pracach nad systemowymi rozwiązaniami dot. strategicznych projektów wieloletnich mówił również PAP wiceminister nauki Marek Gzik - reaktor w NCBJ jest jednym z takich projektów.
W związku z obchodzonym w tym roku jubileuszem 50-lecia MARII, pod adresem https://50latmarii.ncbj.gov.pl/ uruchomiona została strona internetowa zawierająca informacje popularnonaukowe o MARII, fakty oraz ciekawostki historyczne.
Wystawa prezentowana w Sejmie RP w dniach 19–25 listopada br. przedstawia pięćdziesięcioletni dorobek pokoleń ekspertów z różnych dziedzin nauki oraz potencjał reaktora MARIA. Częścią wystawy są prace malarskie pani Darii Solar inspirowane wnętrzem reaktora.(PAP)
Autorka: Urszula Kaczorowska
uka/ bar/
