Ogólny widok wielkiego pieca w Hucie Pokój w 1969 r. Fot. PAP/Stanisław Jakubowski
W kwestii prezentowania dziedzictwa przemysłowego hutnictwo przez lata było w cieniu górnictwa. Dziś chcemy na nowo oddać wielki piec mieszkańcom Rudy Śląskiej, aby stał się częścią miejskiej tożsamości – powiedział PAP koordynator projektu rewitalizacji wielkiego pieca Adam Kowalski.
Adam Kowalski w ostatnich latach był dyrektorem Muzeum Hutnictwa w Chorzowie i kuratorem jego wystawy głównej. Wcześniej pracował m.in. jako wicedyrektor Muzeum Śląskiego i Regionalnego Instytutu Kultury w Katowicach. 1 stycznia 2025 r. został koordynatorem projektu rewitalizacji zabytkowego wielkiego pieca Huty Pokój w Rudzie Śląskiej.
"W kwestii prezentowania dziedzictwa przemysłowego hutnictwo przez lata było w cieniu górnictwa. W Rudzie Śląskiej mamy unikatowy wielki piec, który jest sercem każdej huty. Dawniej wokół niego toczyło się życie. Dziś chcemy na nowo oddać wielki piec mieszkańcom, aby stał się on częścią miejskiej tożsamości oraz szerszej opowieści o hutnictwie i górnictwie" – powiedział PAP Adam Kowalski.
Wyjaśnił, że celem rewitalizacji wielkiego pieca nie jest stworzenie kolejnego muzeum, choć w planach przewidziano część ekspozycyjną oraz taras widokowy. Zgodnie z założeniami ma to być przede wszystkim miejsce integrujące mieszkańców, wokół którego budowana będzie miejska tożsamość. Ma to być także przestrzeń refleksji nad transformacją regionu.
"Przygotowanie części ekspozycyjnej będzie wyzwaniem. O czym wielki piec ma opowiadać poza samym sobą? Oczywiście jest unikatowy, ale wokół pojawia się bardzo dużo ciekawych wątków. Chociażby oddziaływanie na całą okolicę. Przecież bez wielkiego pieca nie byłoby Nowego Bytomia (obecnie dzielnicy Rudy Śląskiej – PAP). Jestem przekonany, że zrozumienie miejsca, w którym się żyje, pozwala podejść do niego z szacunkiem. Chciałbym, aby było to miejsce, w którym mieszkańcy i turyści będą mogli spojrzeć na Rudę Śląską z innej perspektywy, zmierzyć się ze stereotypami i odkryć ją na nowo" – wskazał Adam Kowalski.
Dodał, że "Ruda Śląska jak w soczewce skupia historię Górnego Śląska". Na jej terenie znajdują się zarówno obiekty dziedzictwa hutniczego, jak i górniczego, do tego wiele robotniczych osiedli i zabytków związanych z przemysłem. Widać je doskonale ze szczytu wielkiego pieca. To szansa, aby stworzyć w mieście szlak, który będzie opowiadał historię całego regionu.
Prezydent Rudy Śląskiej Michał Pierończyk podkreślił, że rewitalizacja wielkiego pieca to wyzwanie niecodzienne. Ocenił, że dotąd w Rudzie Śląskiej nie było przedsięwzięcia związanego z dziedzictwem przemysłowym o takiej skali. "Dotąd rewitalizowaliśmy przede wszystkim budynki. Tutaj mamy do czynienia z 60-metrowym obiektem ze stali, który trzeba zakonserwować" – wyjaśnił.
"To unikatowa pamiątka wielkiego przemysłu, który przez ponad 200 lat tworzył Górny Śląsk – jego kulturę, tożsamość i krajobraz. Nie chcemy, żeby był kolejnym pomnikiem, który mówi o przeszłości. Ma inspirować do dalszych kroków w przyszłość. Dlatego tworzymy tam centrum transformacji" – powiedział Michał Pierończyk.
W centrum transformacji zaplanowano prowadzenie działań związanych ze zmianą lub podnoszeniem kwalifikacji przez osoby odchodzące z branży górniczej i okołogórniczej. Prezydent zaznaczył, że ma to być także miejsce dzielenia się doświadczeniami i dyskusji o transformacji.
Poza częścią ekspozycyjną, tarasem widokowym i centrum transformacji w ramach rewitalizacji przewidziano m.in. ogród z roślinnością charakterystyczną dla terenów przemysłowych. Zaadaptowane zostaną budynki sterowni i maszynowni oraz rampa kolejowa. Natomiast nowy obiekt "zawieszony" w powietrzu ma nawiązywać do dawnej hali lejniczej.
Rudzki samorząd przejął wielki piec w 2018 r. Następnie przeprowadził międzynarodowy konkurs na koncepcję jego zagospodarowania. Umowę na rewitalizację zabytku za 81,1 mln zł podpisał w 2024 r. Pozyskane dofinansowanie to 66,2 mln zł Funduszu na rzecz Sprawiedliwej Transformacji Unii Europejskiej oraz 9,4 mln zł z budżetu państwa. Zakończenie prac zaplanowano na 2026 r.
Hutę Pokój (Friedenshütte) w Nowym Bytomiu założono w 1840 r. Na początku XX w. posiadała sześć wielkich pieców. Ten, który stoi do dziś, wybudowano w 1968 r., a wygaszono w 2005 r. Został wpisany do rejestru zabytków, jest elementem Szlaku Zabytków Techniki Województwa Śląskiego oraz Europejskiego Szlaku Dziedzictwa Przemysłowego.(PAP)
pato/ aszw/ wus/
