Przesunięcie Pałacu Lubomirskich w Warszawie, fot. PAP/Paweł Urbanek
30 marca 1970 r. rozpoczęło się przesuwanie warszawskiego pałacu Lubomirskich na placu Żelaznej Bramy. Miało to na celu zasłonięcie Hali Gwardii i zamknięcie perspektywy głównej alei ogrodu Saskiego. W Polsce nigdy wcześniej tak potężnego gmachu nie przesuwano.
Operacja trwała siedem tygodni, od 30 marca do 18 maja 1970 r. Budynek najpierw odcięto od murów oficyn i fundamentów, a następnie ustawiono na specjalnych kratownicach. Je zaś położono na torach, po których powoli przesuwano budynek na wyznaczone miejsce. W efekcie ważącą ponad 8 tysięcy ton, długą na 65 metrów i szeroką na 16 metrów budowlę z powodzeniem obrócono o 74 stopnie. Część kratownic i podtorza została pod pałacem. Po ustawieniu budynku w planowanym miejscu dokonano szczegółowych oględzin, podczas których nie odnotowano uszkodzeń.
Historia jednej fotografii z Bazy Zdjęć PAP: czołgi, milicja i koksowniki, czyli stan wojenny w Polsce
W Polsce w mniejszej skali podobne działania były wcześniej realizowane, np. w 1961 r. przesunięto północną rogatkę na ul. Grochowskiej, a rok później kościół Narodzenia Najświętszej Marii Panny przy alei "Solidarności" (wówczas alei Świerczewskiego) znajdujący się przy Trasie WZ.
Na prezentowanej fotografii, wykonanej w sierpniu 1970 r. przez Adama Urbanka, widać pałac stojący już na miejscu, w którym znajduje się do dziś. Na końcach można zobaczyć miejsca odcięcia oficyn, a na ziemi leżą jeszcze tory, po których przesuwano budynek. W tle stoją bloki osiedla Za Żelazną Bramą, na obrzeżach którego znajduje się pałac Lubomirskich.
Fotografię można zobaczyć tu: https://shortlink.uk/UIpZ i na PAP.pl: https://www.pap.pl/aktualnosci/historia-jednej-fotografii-jak-przesunieto-palac-lubomirskich-w-warszawie
Historia pałacu sięga początków XVIII w., kiedy rodzina Radziwiłłów wybudowała tam swoją posiadłość. Jeszcze w XVIII w. pałac zmieniał dwukrotnie właściciela - w 1790 r. trafił w ręce Aleksandra Lubomirskiego. Nowy właściciel przebudował go w stylu klasycystycznym. W latach 1828–1834 pałac był własnością rządu Królestwa Polskiego, podczas powstania listopadowego mieściły się tu urzędy i szpital. W 1834 r. posiadłość kupił finansista Abraham Simon Cohen. Nieremontowany przez dziesięciolecia pałac podupadał. W 1928 r. Wacław Moszkowski przekształcił go na kamienicę czynszową i podwyższył o jedno piętro, niszcząc jego zabytkowy charakter. W 1938 r. budowlę kupił Urząd Miasta Warszawy i wówczas podjęto decyzję o renowacji, do której jednak nie doszło. W czasie II wojny światowej pałac Lubomirskich został zniszczony. W latach 1947–1950 odbudowano go, wykorzystując dawny klasycystyczny projekt tej budowli. Wiosną 1970 r. przesunięto go w miejsce, w którym stoi do dziś.
Historia jednej fotografii z Bazy Zdjęć PAP: Z Polski do Ameryki w latach PRL
W 1985 r. na placu przed pałacem pojawił się chyba ostatni i najkrócej stojący w Polsce pomnik "Poległym w Służbie i Obronie Polski Ludowej", nazywany przez warszawiaków "pomnikiem utrwalaczy" lub "UBeliskiem". Sześć lat później został on rozebrany. Od lat 90. pałac Lubomirskich kojarzony jest głównie jako siedziba Business Center Club.
Archiwum fotograficzne Polskiej Agencji Prasowej liczy kilkadziesiąt milionów zdjęć i wciąż wzbogaca się o nowe kolekcje. Swymi zasobami sięga lat 20. XX wieku. Stanowi ważną część dziedzictwa narodowego. Zatrzymane w kadrach obrazy rejestrują każdy aspekt życia społecznego, politycznego, gospodarczego, kulturalnego i religijnego na przestrzeni ostatnich 100 lat.
Profesjonalna digitalizacja zasobów fotograficznych PAP umożliwia szeroki do nich dostęp przez stronę PAP (https://fotobaza.pap.pl/). Nad prawidłową identyfikacją oraz szczegółowym opisem zdjęć pracuje zespół specjalistów, przeglądając materiały źródłowe w czytelniach i archiwach. Klienci są na bieżąco informowani o nowych zdjęciach w Bazie Fotograficznej PAP.
Tomasz Szczerbicki (PAP)
szt/ miś/ lm/
