Nuncjusz apostolski abp Józef Kowalczyk i prezydent Wojciech Jaruzelski. Warszawa 06.12.1989. Fot. PAP/G. Rogiński
W tym roku mija 25 lat od przywrócenia stosunków dyplomatycznych między Polską a Stolicą Apostolską. Choć rocznica jest w połowie lipca, obchody odbędą się już w poniedziałek. Weźmie w nich udział watykański sekretarz stanu kard. Pietro Parolin.
Kard. Parolin przyjedzie do Polski w sobotę. Tego dnia w Łomży konsekruje na biskupa ks. Marka Zalewskiego, który został mianowany nuncjuszem apostolskim w Zimbabwe. W niedzielę w Sanktuarium Opatrzności Bożej w Warszawie watykański sekretarz stanu wygłosi homilię podczas mszy św. z okazji Święta Dziękczynienia. We wtorek weźmie udział w uroczystości wręczenia nagrody Solidarności, a w środę w katedrze św. Jana w Warszawie będzie koncelebrował mszę św. z okazji 25. rocznicy zmian ustrojowych.
Uroczystość z okazji z okazji 25-lecia wznowienia stosunków między Polską a Stolicą Apostolską, w której także weźmie udział kard. Parolin, odbędzie się w poniedziałek w Sekretariacie Episkopatu Polski.
Rocznica tego wydarzenia przypada za półtora miesiąca; 17 lipca 1989 r. Polska Rzeczpospolita Ludowa i Stolica Apostolska przywróciły stosunki dyplomatyczne na szczeblu ambasadora i nuncjusza apostolskiego. 26 sierpnia nuncjuszem został mianowany ks. Józef Kowalczyk (sakrę biskupią przyjął 20 października w Rzymie). 5 października 1989 r. listy uwierzytelniające papieżowi złożył ambasador Jerzy Kuberski. 6 grudnia to samo w Warszawie zrobił abp Kowalczyk.
17 lipca 1989 r. Polska Rzeczpospolita Ludowa i Stolica Apostolska przywróciły stosunki dyplomatyczne na szczeblu ambasadora i nuncjusza apostolskiego. 26 sierpnia nuncjuszem został mianowany ks. Józef Kowalczyk (sakrę biskupią przyjął 20 października w Rzymie). 5 października 1989 r. listy uwierzytelniające papieżowi złożył ambasador Jerzy Kuberski. 6 grudnia to samo w Warszawie zrobił abp Kowalczyk.
W 1993 r. Polska i Stolica Apostolska wynegocjowały i podpisały konkordat, czyli umowę regulującą całokształt stosunków między oboma państwami oraz między państwem polskim a Kościołem w Polsce. Z powodu gorących sporów światopoglądowych dokument został ratyfikowany dopiero w 1998 r., po dojściu do władzy w Polsce koalicji AWS-UW.
W konkordacie ustalono m.in., że małżeństwo kanoniczne pociąga za sobą takie same skutki, jak ślub cywilny. Państwo zagwarantowało też, że publiczne szkoły i przedszkola będą organizowały zgodnie z wolą rodziców naukę religii (wprowadzono ją do szkół już w 1990 r.).
Konkordat stanowi, że państwo i Kościół katolicki są "niezależne i autonomiczne" i zobowiązują się od pełnego poszanowania tej zasady we wzajemnych stosunkach i we "współdziałaniu dla rozwoju człowieka i dobra wspólnego".
W konkordacie Polska zapewniła Kościołowi swobodne i publiczne pełnienie misji. Zagwarantowała nienaruszalność miejsc kultu i grzebania zmarłych. Publiczny kult poza tymi miejscami nie wymaga zezwolenia władz państwowych. Państwo uznało też osobowość prawną Kościoła i jego instytucji.
Stolicy Apostolskiej zagwarantowano wyłączność w zakresie mianowania i odwoływania biskupów. Ustalono jednak, że "w odpowiednim czasie poprzedzającym ogłoszenie nominacji biskupa diecezjalnego Stolica Apostolska poda jego nazwisko do poufnej wiadomości rządu RP".
Za czasów abp Kowalczyka, na początku lat 90. XX w., została przeprowadzona reorganizacja struktur administracyjnych Kościoła katolickiego w Polsce.
W 2010 r. nowym nuncjuszem został Włoch, abp Celestino Migliore. W przeszłości był m.in. stałym obserwatorem Stolicy Apostolskiej przy ONZ. Na przełomie lat 80. i 90. XX w. pracował w nuncjaturze w Warszawie.
Nuncjusz apostolski w Polsce tradycyjnie jest dziekanem korpusu dyplomatycznego.
W 1945 r. Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej zerwał podpisany w 1925 r. konkordat ze Stolicą Apostolską. Jako powód podano poddanie w czasie II wojny światowej części diecezji pod zwierzchność kościelnej administracji niemieckiej i mianowanie niemieckich biskupów w polskich diecezjach, co było sprzeczne z konkordatem z 1925 r.
Nieco wcześniej, bo 8 lipca 1945 r. papież Pius XII udzielił specjalnych pełnomocnictw prymasowi Polski kard. Augustowi Hlondowi, a potem kard. Stefanowi Wyszyńskimi. Prymasi Polski byli od tej pory także legatami papieskimi.
Pierwsze oficjalne kontakty między rządem PRL a Stolicą Apostolską nawiązano w 1971 r., po dojściu do władzy ekipy Edwarda Gierka. Pierwsze rozmowy delegacji z udziałem kierownika Urzędu ds. Wyznań Aleksandra Skarżyńskiego i abp Agostino Casaroliego odbyły się pod koniec kwietnia.
Po serii rozmów i wizyt, także na szczeblu szefów dyplomacji obu stron, w lipcu 1974 r. ustanowiono tzw. Zespół ds. Stałych Kontaktów Roboczych między PRL a Stolicą Apostolską.
Szef zespołu ze strony polskiej (pierwszym był Kazimierz Szablewski) urzędował w Rzymie, ale jego odpowiednik watykański — nuncjusz apostolski do specjalnych poruczeń abp Luigi Poggi (był nim do 1986 r.) — nie rezydował w Warszawie. Ostatni polski szef zespołu ds. stałych kontaktów Jerzy Kuberski został w 1989 r. ambasadorem przy Stolicy Apostolskiej.
Pierwszym nuncjuszem apostolskim w Polsce był Luigi Lippomano, mianowany przez papieża Juliusza w 1555 r. "Polska była jednym z pierwszych dziesięciu państw europejskich, z którymi Stolica Apostolska nawiązała pełne, stałe stosunki dyplomatyczne. Była to jedna z ważniejszych nuncjatur, często oznaczała początek wielkiej kariery dla kierowanych tam dyplomatów" – można przeczytać na stronie internetowej nuncjatury apostolskiej w Polsce.
Trzech rzymskich dyplomatów rezydujących w Polsce zostało wybranych papieżami. Pierwszym był abp Ippolito Aldobrandini, nuncjusz w latach 1588-1589, który jako Klemens VIII był papieżem w latach 1592-1605. Nuncjusz w Polsce w latach 1660-1668 abp Antonio Pignatelli w 1691 r. został papieżem i przyjął imię Innocentego XII (zmarł w 1700 r.).
Pierwszy po odzyskaniu przez Polskę niepodległości nuncjusz apostolski w Warszawie abp Achille Ratti (1919-21), w 1922 r. został papieżem jako Pius XI (zmarł w 1939 r.).
Jeszcze przed odzyskaniem przez Polskę niepodległości, bo już w kwietniu 1918 r. ks. Ratti został mianowany wizytatorem apostolskim Polski i Litwy. 6 czerwca 1919 r. został mianowany pierwszym nuncjuszem apostolskim "przy rządzie polskim" i niewiele później otrzymał od papieża godność biskupią. Co ciekawe, sakry biskupiej udzielił mu w Warszawie kard. Aleksander Kakowski. (PAP)
ral/ malk/ gma/
