Dawny niemiecki obóz koncentracyjny KL Auschwitz-Birkenau. Fot. PAP/Leszek Szymański
Mija 85 lat od pierwszej ucieczki więźnia z niemieckiego obozu Auschwitz. Udało się to 6 lipca 1940 roku Tadeuszowi Wiejowskiemu. Niemcy zarządzili karny apel, który trwał 20 godzin. Zmarł wówczas polski Żyd Dawid Wongczewski. Stał się on pierwszą ofiarą Auschwitz.
Wiejowski został deportowany do KL Auschwitz 14 czerwca 1940 roku w pierwszym transporcie polskich więźniów. Pochodził z Kołaczyc. W ucieczce pomogli polscy robotnicy, którzy pracowali jako elektrycy w niemieckiej firmie: Bolesław Bicz, Emil Kowalowski, Stanisław Mrzygłód, Józef Muszyński i Józef Patek. Czterech z nich było członkami Związku Walki Zbrojnej.
Uciekinier, przebrany w robocze ubranie jednego z elektryków, wyszedł w ich towarzystwie na zewnątrz. Otrzymał od nich prowiant i pieniądze. Towarowym pociągiem wydostał się poza rejon obozu.
Niemcy po wykryciu ucieczki zarządzili karny apel. Rozpoczął się o godzinie 18. i trwał nieprzerwanie do 14. następnego dnia. Esesmani przez całą noc chodzili między szeregami więźniów bijąc ich i kopiąc.
W "stójce" uczestniczyli wszyscy więźniowie, także chorzy. Było ich wówczas 1311. W nocy z 6 na 7 lipca, wycieńczony wielogodzinnym staniem, zmarł Dawid Wongczewski. Stał się pierwszą ofiarą Auschwitz.
O Wongczewskim niewiele obecnie wiadomo. Do obozu został deportowany w drugim transporcie polskich więźniów 20 czerwca 1940 roku. Niemcy przywieźli nim 313 osób z więzienia w Wiśniczu Nowym. W większości byli to Polacy, ale było w tej grupie także kilkunastu polskich Żydów. Po przywiezieniu zostali poddani oględzinom przez lekarza SS. Wongczewski, z uwagi na katastrofalny stan zdrowia, trafił do obozowej izby chorych.
Tadeusz Wiejowski przez ponad rok ukrywał się w rodzinnych Kołaczycach. Jesienią 1941 roku został zatrzymany i osadzony w więzieniu w Jaśle. Krótko potem został rozstrzelany.
Obozowe gestapo po ucieczce przeprowadziło śledztwo. Niemcy aresztowali polskich robotników, którzy pomogli uciekinierowi, i umieścili ich w obozie. Zostali skazani na śmierć, ale zamieniono im karę na chłostę i osadzenie w Auschwitz. Obóz przeżył tylko Bolesław Bicz. Zmarł tuż po wojnie.
Niemcy założyli obóz Auschwitz w 1940 roku by więzić w nim Polaków. Auschwitz II-Birkenau powstał dwa lata później. Stał się miejscem zagłady Żydów. W kompleksie obozowym funkcjonowała sieć podobozów. W Auschwitz Niemcy zgładzili co najmniej 1,1 mln ludzi, głównie Żydów. Spośród około 140-150 tys. deportowanych do obozu Polaków śmierć poniosła niemal połowa. W Auschwitz ginęli także Romowie, jeńcy sowieccy i osoby innej narodowości. (PAP)
szf/ mick/
