Czeski państwowy Instytut Studiów nad Reżimami Totalitarnymi zbada dotyczące Praskiej Wiosny materiały z udostępnianego przez brytyjski uniwersytet w Cambridge archiwum byłego pracownika KGB Wasilija Mitrochina - poinformowały w czwartek czeskie media.
W tym celu ma się udać do Wielkiej Brytanii szef działu badania totalitaryzmu komunistycznego Instytutu Milan Barta, którego działalność naukowa skupia się na zagadnieniach Praskiej Wiosny - próby liberalizacji ustroju politycznego Czechosłowacji, przerwanej inwazją wojsk Układu Warszawskiego 21 sierpnia 1968 roku.
W 1992 roku Mitrochin zgłosił się do brytyjskiej ambasady w stolicy Łotwy Rydze z propozycją przekazania tysięcy odpisów materiałów operacyjnych KGB, jakie w ciągu kilkunastu lat potajemnie zgromadził na własnej daczy. Dokumenty te przeszmuglowano do Wielkiej Brytanii, gdzie ich dostawca uzyskał azyl polityczny i zmarł w 2004 roku w wieku 81 lat.
"Archiwum Mitrochina interesuje oczywiście także wiele innych osób, a zatem ewentualny wyjazd należy zorganizować tak, by jego użyteczność była szersza. Obecnie ustalamy, na ile wyjdą nam w Cambridge naprzeciw, czy pozwolą nam na przykład na fotografowanie i tak dalej" - powiedział agencji CTK rzecznik Instytutu Pavel Ryjaczek. Dodał jednocześnie, że "dziennikarze oczekują jakiejś zaskakującej sensacji, ale fachowcy są tutaj sceptyczni".
Ośrodek Archiwów Churchilla na uniwersytecie w Cambridge rozpoczął w poniedziałek udostępnianie dokumentów na temat działalności radzieckiego wywiadu, otrzymanych przez Wielką Brytanię ponad 20 lat temu od byłego archiwisty KGB Mitrochina.
W 1992 roku Mitrochin zgłosił się do brytyjskiej ambasady w stolicy Łotwy Rydze z propozycją przekazania tysięcy odpisów materiałów operacyjnych KGB, jakie w ciągu kilkunastu lat potajemnie zgromadził na własnej daczy. Dokumenty te przeszmuglowano do Wielkiej Brytanii, gdzie ich dostawca uzyskał azyl polityczny i zmarł w 2004 roku w wieku 81 lat.
Archiwum obejmuje tysiące napisanych przez Mitrochina na maszynie stron, kopiujących teksty z jego odręcznych notatek. Zachowane są również oryginały notatek, z których odpisy robił już w Wielkiej Brytanii. Maszynopisy liczą łącznie 36 tomów, 10 z nich powstało jeszcze w Rosji.
Istnienie archiwum Mitrochina ujawniono dopiero w 1999 roku, gdy jego twórca opublikował pierwszą ze swych dwóch książek, napisanych z pomocą brytyjskiego historyka wywiadu Christophera Andrewa - w polskim tłumaczeniu znanych jako "Archiwum Mitrochina. KGB w Europie i na Zachodzie" oraz "Archiwum Mitrochina. KGB i świat".
Na razie Ośrodek Archiwów Churchilla - który przechowuje również pisemną spuściznę Winstona Churchilla i Margaret Thatcher - udostępnił 2 tys. stron z oryginalnego maszynopisu Mitrochina w języku rosyjskim. Całość jego odręcznych notatek pozostanie jednak nadal tajna.
Z uzyskanych przez CTK angielskich odpisów części materiałów archiwum wynika, że ówczesny szef KGB Jurij Andropow polecił utworzyć 15-osobową grupę "doświadczonych agentów wywiadu" dla przeprowadzenia w Czechosłowacji nielegalnej operacji o kryptonimie Postęp. Agenci ci znaleźli się na miejscu w maju 1968 roku, podejmując inwigilację szeregu osobistości, zaangażowanych w partyjny ruch reform, jak prezes Związku Pisarzy Czechosłowackich Eduard Goldstuecker, literaci Pavel Kohout i Milan Kundera oraz szef czechosłowackiej telewizji Jirzi Pelikan.(PAP)
dmi/ kar/
