Historyczny zespół budowlany dawnego Toru Kolarskiego Robotniczego Klubu Sportowego „Orzeł”. /Źródło: Mazowiecki Wojewódzki Konserwator Zabytków
Do rejestru zabytków został wpisany historyczny zespół budowlany dawnego Toru Kolarskiego Robotniczego Klubu Sportowego „Orzeł” – poinformował mazowiecki wojewódzki konserwator zabytków Marcin Dawidowicz. Decyzji został nadany rygor natychmiastowej wykonalności.
Do rejestru wpisano tor kolarski z przejściem podziemnym, halę wraz ze skrzydłem wschodnim, cztery kasy biletowe i dwie bramy wjazdowe wraz z terenem, położone w Warszawie przy ul. Podskarbińskiej 11, w kwartale zamkniętym ulicami Podskarbińską, Mińską, Terespolską i Stanisławowską.
W uzasadnieniu decyzji konserwator wskazał, że objęty postępowaniem zespół budowlany jest w skali Warszawy realizacją jednostkową.
„Do naszych czasów nie zachował się żaden z torów kolarskich wybudowanych przed 1939 r. Zespół budowlany przy ul. Podskarbińskiej zrealizowany na przełomie lat 60. i 70. XX w. to jeden z nielicznych przykładów zabudowy dedykowanej sportom rowerowym na terenie kraju, co podnosi jego wartość również w szerokim kontekście ochrony dziedzictwa architektonicznego powojennego modernizmu” – wyjaśnił.
Na torze miały miejsce liczne wydarzenia sportowe, także o randze międzynarodowej (w pierwszych latach po otwarciu obiektu). Trenowali na nim m.in. Mirosław Jurek, Zdzisław Martuzalski czy Janusz Kierzkowski, który „uzyskał jak na warszawski tor bardzo dobry rezultat”.
„Najistotniejsze wydarzenia w historii zespołu zostały utrwalone przez Centralną Agencję Fotograficzną, a otwarcie toru zapisało się w kronikach sportowych jako jedno z najdonioślejszych wydarzeń dotyczących kolarstwa w stolicy od czasów otwarcia toru na Dynasach” – zaznaczył konserwator.
Przekazał, że ponadto zespół jest unikatowym w skali miasta i regionu zachowanym przykładem architektury sportowej z lat 70. XX w., którego wartość wynika z indywidualnie zaprojektowanej formy autorstwa Janusza Kalbarczyka, architekta specjalizującego się w projektowaniu obiektów sportowych.
Dodał, że zespół łączy walory architektoniczne hali z lat 30. XX w., przebudowanej i rozbudowanej w latach 70. XX w., oraz walory funkcjonalne toru kolarskiego z elementami zagospodarowania zaprojektowanymi w duchu funkcjonalizmu.
„Forma samego toru miała charakter pionierski i opierała się na wiedzy eksperckiej, zarówno architektonicznej, jak i doświadczeniu sportowym projektanta. Brak wzorców sprawił, że budowa obiektu miała charakter eksperymentalny, co w tym okresie było poważnym wyzwaniem budowlanym” – przekazał konserwator.
Przypomniał, że procedura wpisu rozpoczęła się we wrześniu 2022 roku w związku z wnioskiem stowarzyszeń: Porozumienie dla Pragi, Kolonii Posłów i Senatorów PPS, Miasto jest Nasze i Wiatrak. W kwietniu 2023 roku konserwator dopuścił do postępowania na prawach strony Towarzystwo Przyjaciół Kamionka i Skaryszewa.
Tor został zbudowany z inicjatywy społecznej według projektu Janusza Kalbarczyka, a sfinansowany przez Polskie Zakłady Optyczne. Oddany do użytku 6 maja 1972 r. jako obiekt Robotniczego Klubu Sportowego „Orzeł” PZO, miał się stać głównym ośrodkiem polskiego kolarstwa torowego. Liczono, że jako najnowszy z ośmiu wówczas w Polsce torów pokryty zostanie dachem.
W latach 1972–1973, 1977–1978 i 1985 na torze rozegrano mistrzostwa Polski.
W roku 1974 wykonano ekspertyzę techniczną nawierzchni i podbudowy toru w związku z pojawieniem się licznych złuszczeń, odprysków i spękań betonowych płyt na 20 proc. powierzchni toru. Ekspertyza zatwierdzona w maju 1974 wykazała nieodpowiednią jakość użytego betonu i zbyt słabe zagęszczenie gruntu w podłożu oraz zaleciła wymianę nawierzchni.
Po roku 1985 tor uznano za obiekt nienadający się do imprez. Teren nieczynnego toru wraz ze stadionem po drugiej stronie ulicy Podskarbińskiej przez lata był przedmiotem sporu sądowego, w wyniku którego w 2018 roku wrócił do Warszawy.
Urząd Dzielnicy Praga-Południe jednoznacznie deklaruje przeznaczyć go na cele rekreacyjno-sportowe dla nowo powstałych osiedli mieszkaniowych, których mieszkańcy pozbawieni są dostępu do terenów zielonych.
Takie samo zdanie wyrazili mieszkańcy podczas konsultacji w 2022 roku.(PAP)
mas/ miś/
