Konferencja „Doświadczenie i pamięć transformacji”

Konferencję zorganizowano w ramach cyklu „Genealogie Pamięci w Europie Środkowej i Wschodniej”; poświęcona jest doświadczeniu transformacji systemowej w krajach postsocjalistycznych. Jej uczestnicy dyskutują o różnych rodzajach upamiętniania wydarzeń historycznych i ofiar totalitaryzmów XX wieku, faszyzmu i komunizmu.

„Chcemy stworzyć wzorce nowoczesnego, międzynarodowego dialogu o najtrudniejszych problemach historii XX wieku w Europie; doprowadzić do dialogu doświadczeń wschodnioeuropejskich i zachodnioeuropejskich” – powiedział przewodniczący Komitetu Sterującego Europejskiej Sieci Pamięć i Solidarność prof. Jan Rydel.

„Chcemy stworzyć wzorce nowoczesnego, międzynarodowego dialogu o najtrudniejszych problemach historii XX wieku w Europie; doprowadzić do dialogu doświadczeń wschodnioeuropejskich i zachodnioeuropejskich” – powiedział przewodniczący Komitetu Sterującego Europejskiej Sieci Pamięć i Solidarność prof. Jan Rydel.

Na temat "zawłaszczania prawdy historycznej" i oceny przemian społecznych przez partie polityczne mówił Ferenc Laczo z Imre Kertesz Kolleg w Jenie. „Powinniśmy zadać sobie pytanie – jakie są relacje między indywidualnymi wspomnieniami przemian 1989 roku a zinstytucjonalizowanym dyskursem narzuconym przez elity władzy. Co można powiedzieć o relacji między historią a pamięcią?” – pytał. Laczo przekonywał też, że sposób oceny wydarzeń zależy od poglądów mówiącego – ich ocena będzie różna, jeśli dokona ich konserwatysta i inna, jeśli uczyni to liberał.

Przypomniał ocenę, dokonaną przez niemieckiego filozofa Juergena Habermasa, który przekonywał, że upadek komunizmu w rzeczy samej nie przyniósł niczego nowego. Czuł się rozczarowany, że nie powstały nowe wizje sprawowania władzy i kierowania społeczeństwem. „To wszystko prawda, jednak w oczach większości uczestników tych wydarzeń, rok 1989 miał przynieść koniec rewolucyjnej logiki współczesnej historii, poprzez zaprowadzenie demokratycznego porządku w sposób pokojowy” – podkreślił Laczo. W Polsce i na Węgrzech – dodał – panowało przekonanie, że osiągnięcie kompromisu jest możliwe i może przynieść wielkie korzyści.

Franka Maubach z Uniwersytetu Friedricha Schillera w Jenie odniosła się do pomniku ofiar komunizmu w Waszyngtonie. "Odsłonięto go w 20. rocznicę mowy Ronalda Reagana w Berlinie. Pomnik upamiętnia niezliczoną ilość ofiar reżimu komunistycznego. Jednocześnie, cynicznie służy chwaleniu liberalnej demokracji – ostatniej możliwej opcji społecznego ładu. Pomnik dedykowany jest także +tym, którzy kochają wolność+. Idąc tym tropem myślenia, każdy antykomunistyczny wojownik walczy w imię demokracji. Nawet jeśli wcale nie musiało tak być” – zauważyła.

Jej zdaniem w zachodniej narracji historycznej koncentrowano się na tym, by stworzyć szczęśliwe zakończenie okresu Zimnej Wojny, okresu ideologii. "Jest naładowana oczekiwaniami lepszej przyszłości” – dodała i przypomniała słowa amerykańskiego politologa Francisa Fukuyamy, który w 1989 r. wydał książkę „Koniec historii” - dowodził w niej, że zakończył się okres starć ideologii w historii cywilizacji i zapowiedział „czas wielkiej nudy”. „Ewidentnie nie potrafił wyobrazić sobie alternatywy dla demokracji liberalnej” – stwierdziła Maubach.

Mówiła też o młodych ludziach rozczarowanych efektami transformacji. Podkreśliła, że w Niemczech poczucie zawodu doprowadziło część młodzieży do pozycji skrajnie prawicowych i nacjonalistycznych. Przywołała też słowa Ban Ki-Moona, sekretarza generalnego ONZ, który ocenił, że „duch Zimnej Wojny ponownie nawiedza świat”.

Konferencja potrwa do 8 listopada i jest czwartą w cyklu „Genealogie pamięci”. Pierwsza konferencja odbyła się w Warszawie w 2011 r. Szczegóły dostępne są na stronie internetowej www.uw.edu.pl. Spotkania przygotowały: Europejska Sieć Pamięć i Solidarność, Imre Kertesz Kolleg Jena, Instytut Socjologii UW oraz Instytut Filozofii i Socjologii PAN.(PAP)

pj/ agz/