Żołnierz Września 1939 i AK Zbigniew Larendowicz, łączniczka AK i działaczka "Solidarności" Anna Leszczyńska, żołnierz AK i WiN Mieczysław Skotnicki i pośmiertnie żołnierz AK Maria Szczepańska uhonorowani zostali w Rzeszowie nagrodami IPN "Świadek Historii".
We wtorek nagrodami wyróżniono również harcerkę i popularyzatorkę historii Krystynę Chowaniec oraz rzeźbiarza Dariusza Jasiewicza.
Prezes Instytutu Pamięci Narodowej Łukasz Kamiński zwrócił uwagę, że nagroda honorowa przyznawana jest "tym, którzy uczestniczyli w ważnych, istotnych wydarzeniach w naszej przeszłości" oraz osobom przypominającym "o sensie historii dla naszego współczesnego i przyszłego życia".
"Przeszłość i pamięć jest fundamentem naszej tożsamości; bez przeszłości, bez historii nie jesteśmy w stanie zrozumieć, kim jesteśmy. Bez przeszłości nie możemy znaleźć ważnych dla naszego życia wartości" – powiedział prezes IPN.
99-letni Zbigniew Larendowicz walczył w kampanii wrześniowej w 1939 r. Po ucieczce z sowieckiej niewoli był oficerem Narodowej Organizacji Wojskowej, a potem Armii Krajowej. Po zakończeniu wojny m.in. współtworzył plan zagospodarowania Tatrzańskiego Parku Narodowego.
Prezes IPN Łukasz Kamiński zwrócił uwagę, że nagroda honorowa przyznawana jest "tym, którzy uczestniczyli w ważnych, istotnych wydarzeniach w naszej przeszłości" oraz osobom przypominającym "o sensie historii dla naszego współczesnego i przyszłego życia". "Przeszłość i pamięć jest fundamentem naszej tożsamości; bez przeszłości, bez historii nie jesteśmy w stanie zrozumieć, kim jesteśmy. Bez przeszłości nie możemy znaleźć ważnych dla naszego życia wartości" – mówił.
Urodzona w 1924 r. Anna Leszczyńska w trakcie okupacji niemieckiej była sanitariuszką i łączniczką AK. W latach 80. uczestniczyła w m.in. w zakładaniu "Solidarności"; brała udział w strajku chłopskim w Rzeszowie, który zakończył się podpisaniem z władzami PRL porozumień rzeszowsko-ustrzyckich.
Mieczysław Skotnicki w czasie wojny był żołnierzem AK. W 1948 r. za działalność w zrzeszeniu Wolność i Niezawisłość został skazany na siedem lat więzienia; był osadzony m.in. we Wronkach i obozie pracy w Piechocinie. Od 1989 r. aktywnie działa w Światowym Stowarzyszeniu Żołnierzy AK.
Pośmiertnie nagrodę przyznano także Marii Szczepańskiej, która w Związku Walki Zbrojnej, a następnie AK działała od 1940 r. Po wojnie wspierała współtowarzyszy walki; jako prawnik udzielała im porad, zabiegała o upamiętnianie żołnierzy Podziemia Niepodległościowego.
Krystyna Chowaniec - harcerka i nauczyciel historii - od kilkudziesięciu lat zajmuje się popularyzacją wiedzy o czasach drugiej wojny światowej. Doprowadziła m.in. do spisania i wydania wspomnień jednego z kurierów beskidzkich Jana Łożańskiego. Jest też inicjatorką i organizatorka rajdów "Szlakiem kurierów beskidzkich ZWZ-AK".
Z kolei rzeźbiarz Dariusz Jasiewicz jest autorem wielu pomników i tablic upamiętniających ważne wydarzenia w dziejach naszego kraju. Jego autorstwa jest m.in. Pomnik Katyński w Jarosławiu.
Uroczystość wręczenia nagród odbyła się w Filharmonii Podkarpackiej w Rzeszowie.
W 2012 r. nagrodę otrzymali: emerytowany metropolita przemyski abp Ignacy Tokarczuk; jeden z pierwszych więźniów KL Auschwitz Stanisław Szpunar; działająca od wielu lat na rzecz upamiętnienia bohaterów i wydarzeń z lat 1939-56 prof. Janina Marciak-Kozłowska; założyciel Przemyskiego Stowarzyszenia Rekonstrukcji Historycznej Mirosław Majkowski; Franciszek Batory - brat Józefa, zamordowanego 1 marca 1951 r. w więzieniu mokotowskim wraz z innymi członkami IV Zarządu Zrzeszenia "Wolność i Niezawisłość"; ks. Tadeusz Pater, który działa na rzecz upamiętnienia ofiar zbrodni UPA.
Rok później - w 2013 - uhonorowani zostali: m.in.: Zespół Szkół nr 2 z Łańcuta za opiekę nad polskim cmentarzem w Zbarażu; autorka wspomnień z sześcioletniego zesłania w północnym Kazachstanie "Szara opowieść" Lidia Argasińska; uczestnik obrony Warszawy w 1939 r., który w 2002 r.podjął się samotnej wyprawy rowerowej dookoła Europy promującej Polskę w Unii Europejskiej Henryk Atemborski; działaczka Ogólnopolskim Stowarzyszeniu "Rodzina Policyjna 1939 r.", które gromadzi członków rodzin funkcjonariuszy policji zamordowanych na Wschodzie Anatolia Gazda.
Nagroda "Świadek Historii" w 2009 r. została zainicjowana w Białymstoku jako lokalna odmiana ogólnopolskiej nagrody IPN "Kustosz pamięci narodowej", by honorować działaczy w regionie. W swoich regionach przyznają ją także m.in. oddziały IPN w Krakowie, Białymstoku i Poznaniu.(PAP)
kyc/ gma/
