70. konkurs Szopek Krakowskich. Fot. PAP/J. Bednarczyk
Rusznikarstwo według tradycyjnej szkoły cieszyńskiej, szopkarstwo krakowskie, pochód Lajkonika, flisackie tradycje w Ulanowie, procesja Bożego Ciała w Łowiczu wpisano na Krajową listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego.
Decyzję ogłosiła w poniedziałek w Warszawie minister kultury Małgorzata Omilanowska.
Obowiązek określenia i zdefiniowania elementów niematerialnego dziedzictwa kulturowego występujących na terytorium Polski, nakłada Konwencja UNESCO 2003 o ochronie niematerialnego dziedzictwa kulturowego. "Polska dosyć długo przygotowywała się do ratyfikacji tej konwencji, stało się to w roku 2011" - przypomniała Omilanowska.
W konsekwencji ratyfikowania konwencji przez Polskę - w 2013 r. podjęto decyzję o utworzeniu Krajowej listy niematerialnego dziedzictwa kulturowego. Listę prowadzi minister kultury i dziedzictwa narodowego.
"Lista w sposób szczególny wyróżnia te zjawiska kulturowe, które mieszczą się w definicji niematerialnego dziedzictwa i które zasługują na to wyróżnienie. Ma ona przede wszystkim charakter promocyjny, jest informacją dla społeczeństwa, że w Polsce (...) zachowały się ważne tradycje, ceremonie i umiejętności, które chcielibyśmy - jako dobro szczególne - ochronić, zachować dla następnych pokoleń" - mówiła minister kultury.
"Lista w sposób szczególny wyróżnia te zjawiska kulturowe, które mieszczą się w definicji niematerialnego dziedzictwa i które zasługują na to wyróżnienie. Ma ona przede wszystkim charakter promocyjny, jest informacją dla społeczeństwa, że w Polsce (...) zachowały się ważne tradycje, ceremonie i umiejętności, które chcielibyśmy - jako dobro szczególne - ochronić, zachować dla następnych pokoleń" - mówiła minister kultury. "Dziś zatem wydarza się po raz pierwszy coś, co jeszcze nigdy w Polsce nie miało miejsca" - zauważyła Omilanowska.
Na krajową listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego wpisano rusznikarstwo artystyczne i historyczne - wyroby tradycyjnej szkoły cieszyńskiej. Tradycje wyrobu broni w Cieszyńskim mają korzenie w drugiej poł. XVI w., a kunszt z jakim broń ta była wykonywana, przyniosła rozgłos miejscowym rzemieślnikom, nawet poza granicami ówczesnej Europy. Tutejsi rusznikarze wyspecjalizowali się w wyrobie małokalibrowej strzelby myśliwskiej - tzw. ptaszniczki, która służyła do polowań na ptaki siedzące.
Na listę wpisano także słynne szopkarstwo krakowskie. Od 1937 roku – z przerwą na okres II wojny światowej – zawsze w grudniu odbywa się konkurs, podczas którego prezentowane są rękodzieła. Tradycyjnie przynoszone są one na Rynek Główny w Krakowie. Każda szopka zawiera scenę Bożego Narodzenia, której towarzyszą aniołowie, trzej królowie, pasterze i zwierzęta. Nawiązuje ona też do wydarzeń historycznych, prezentując znane postacie - także z legend krakowskich, folkloru miejskiego, w strojach ludowych.
Kolejny wpis na liście to pochód Lajkonika, zwanego również Konikiem Zwierzynieckim - doroczny zwyczaj ludowy i jednocześnie widowisko, które odbywa się na ulicach Krakowa w oktawę święta Bożego Ciała (w następny czwartek przypadający pod tym święcie). Zwyczaj ten polega na przemarszu przez Kraków barwnego orszaku, którego główną postacią jest jeździec przebrany za Tatara. Pochód Lajkonika jest dla uczestników orszaku bardzo ważną tradycją, niektórzy sprawują funkcje w orszaku od 20, 30, a nawet 40 lat.
Na liście znalazły się też flisackie tradycje w Ulanowie. Ulanów położony nad ujściem Tanwi do Sanu stanowił przez długi czas ważne centrum handlu i transportu wodnego Sanem i Wisłą do Warszawy i Gdańska. Usytuowanie miasteczka sprawiło, że ówcześni mieszkańcy bardzo często zajmowali się zawodowo flisactwem. Flisactwo w Ulanowie w obecnej rekreacyjno-turystycznej wersji jest wciąż żywym zjawiskiem, głównie za sprawą członków Bractwa Flisackiego p.w. Św. Barbary, którzy wiedzę i umiejętności przekazują kolejnym pokoleniom.
Procesja Bożego Ciała w Łowiczu, która także trafiła na listę, stanowi zwyczaj praktykowany od pokoleń przez mieszkańców Łowicza i okolic. Procesja łowicka przebiega w określony tradycją sposób, z wykorzystaniem tradycyjnych przedmiotów obrzędowych. Do cech procesji łowickiej należy przywdziewanie przez uczestników odświętnych strojów regionalnych, budowa ołtarzy tradycyjnie w tych samych miejscach, przez określone grupy jak również udział Miejsko – Strażackiej Orkiestry Dętej.
Dziedzictwo niematerialne (w rozumieniu Konwencji z 2003 r.) to: tradycje i przekazy ustne, sztuki widowiskowe, zwyczaje, rytuały i obrzędy świąteczne; wiedza i praktyki dotyczące przyrody i wszechświata, rzemiosło tradycyjne. Elementy wpisane na Krajową listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego mogą być następnie zgłoszone do wpisu na listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości, prowadzoną przez UNESCO. (PAP)
agz/ dym/
