List uwierzytelniający posła na sejmik przedsejmowy z podpisem króla Stanisława Augusta. Fot. PAP/L. Szymański
Specjalne pokazy rękopisów i druków Konstytucji 3 Maja przygotowało w dniach 3-8 maja dla warszawiaków Archiwum Główne Akt Dawnych, gdzie przechowywany jest oryginał pierwszej w Europie i drugiej na świecie spisanej ustawy zasadniczej.
"Tak ułożyły się losy naszego państwa, że Konstytucja 3 Maja urosła do roli symbolu. Symbolu działań najświetniejszych umysłów Rzeczypospolitej i najbardziej postępowych kręgów państwa mających na celu uratowanie bytu narodowego i państwowego" - podkreślił w rozmowie z PAP Władysław Stępniak, naczelny dyrektor Archiwów Państwowych, któremu podlega Archiwum Główne Akt Dawnych.
Jak dodał Pierwsza Rzeczpospolita upadła. "Jednak Konstytucja, zdaniem wielu, stała się argumentem na rzecz tezy, że jej rozbiorów dokonano nie wobec organizmu państwowego, który się rozpadł, gdzie dominowała anarchia, bezwład i nieład, a wobec państwa, które określiło i wkroczyło na drogę reform" - zaznaczył.
"Tak ułożyły się losy naszego państwa, że Konstytucja 3 Maja urosła do roli symbolu. Symbolu działań najświetniejszych umysłów Rzeczypospolitej i najbardziej postępowych kręgów państwa mających na celu uratowanie bytu narodowego i państwowego" - podkreślił w rozmowie z PAP Władysław Stępniak, naczelny dyrektor Archiwów Państwowych, któremu podlega Archiwum Główne Akt Dawnych.
W ocenie dyrektora Konstytucja 3 Maja przez dziesięciolecia była przedmiotem dumy, a także punktem odniesienia. "Służyła budowaniu poczucia własnej godności, iż nie padliśmy dlatego, że nie byliśmy zdolni do utrzymania własnego państwa, ale paradoksalnie zostaliśmy rozgrabieni dlatego, że jako państwo nowoczesne już i postępowe zagrażaliśmy sąsiadom o anachronicznych systemach władzy" - powiedział Stępniak.
Przypomniał również, że w okresie zaborów obchody rocznic uchwalenia Konstytucji 3 Maja były okazją do umacniania ducha narodowego i manifestacji patriotycznych. "Krok po kroku urastała świadomość i kult Konstytucji, która jest jednym z najwspanialszych dokumentów naszej przeszłości, wokół której organizowali się Polacy na przestrzeni ponad 100 lat" - zaakcentował dyrektor.
Podkreślił, że w zachowaniu materialnej formy Konstytucji 3 Maja duża była zasługa króla Stanisława Augusta Poniatowskiego, który po trzecim rozbiorze Polski ważne dokumenty dotyczące reform stanisławowskich przekazał pod opiekę Stanisława Kostki Potockiego, ówczesnego właściciela Wilanowa. "I tak znalazła się ona w ich archiwum rodzinnym. Dokument przemieszczał się po różnych rejonach, czasem nie tylko naszego kraju, aż w końcu w latach 40. XX w. trafił do zasobu Archiwum Głównego Akt Dawnych, gdzie obecnie możemy podziwiać jego oryginał" - zaznaczył Stępniak.
Specjalne pokazy rękopisów i druków Konstytucji 3 Maja, na które zaprasza warszawiaków Archiwum Główne Akt Dawnych zorganizowano z okazji 224. rocznicy uchwalenia dokumentu oraz w związku z przyznaniem jej Znaku Dziedzictwa Europejskiego.
Znak ten - jak podaje Ministerstwo Kultury - ma wzmocnić u obywateli europejskich, w szczególności u młodych ludzi, poczucie przynależności do Unii Europejskiej. Ma służyć podkreślaniu symbolicznej wartości obiektów, które odegrały znaczącą rolę w historii i kulturze Europy.
Konstytucja 3 Maja była pierwszą w Europie, a drugą po konstytucji Stanów Zjednoczonych spisaną ustawą zasadniczą na świecie. Ustawa Rządowa z 3 maja 1791 r. stanowiła zwieńczenie reform Rzeczpospolitej podjętych w okresie obrad Sejmu Czteroletniego (1788-1792).
W miejsce wolnej elekcji wprowadzała w Polsce ustrój dziedzicznej monarchii konstytucyjnej. Religii katolickiej przyznawała pozycję uprzywilejowaną, zapewniając tolerancję dla innych wyznań. Przyjęła trójpodział władzy na: prawodawczą, wykonawczą i sądowniczą. Zachowywała też stanową strukturę społeczeństwa, otwierając jednocześnie perspektywy dalszych przekształceń ustroju. (PAP)
akn/ par/
