Jan Peszek - aktor teatralny, filmowy i telewizyjny, reżyser teatralny i pedagog, 13 lutego skończy 70 lat.
"Artysta wyprzedzający czas"; artysta, który "scala wirtuozerski warsztat, dyscyplinę formy z emocjonalnym wyzwaniem, mistyczne uniesienie ze świadomością teatralnej iluzji"; "otwarty na eksperyment +wieczny anarchista+" - tak napisano o Janie Peszku na stronie internetowej Starego Teatru w Krakowie, w którym pracuje.
Urodził się 13 lutego 1944 r. w Szreńsku na Mazowszu, dzieciństwo i lata młodości spędził w Andrychowie. W 1966 r. został absolwentem krakowskiej PWST. W tym samym roku przeprowadził się do Wrocławia, gdzie zadebiutował na scenie Teatru Polskiego. W teatrze tym pracował do 1975 r. W sezonie 1975-1979 był aktorem łódzkiego Teatru Nowego, a od 1979 do 1981 Teatru im. S. Jaracza.
Ponadto występował w Teatrze Polskim w Poznaniu (1981-82), Słowackiego w Krakowie (1982-86), Starym Teatrze w Krakowie (1986-92). W 1992 zrezygnował ze stałego etatu w teatrze, współpracując z Teatrem Narodowym i Teatrem Studio w Warszawie oraz Starym Teatrem i Teatrem STU w Krakowie. Zajmował się również reżyserią i produkcją własnych spektakli. Od 2003 roku ponownie związał się ze Starym Teatrem w Krakowie. Jest profesorem krakowskiej PWST.
Zagrał ponad 100 ról teatralnych, około 80 w teatrze Telewizji i ponad 30 filmowych. W swoim dorobku ma role u najsłynniejszych polskich reżyserów teatralnych: Jerzego Krasowskiego, Kazimierza Dejmka, Mikołaja Grabowskiego, Jerzego Jarockiego, Krystiana Lupy, Michała Zadary czy Grzegorza Jarzyny.
Ważnym etapem artystycznej kariery Peszka była współpraca od 1964 roku z kompozytorem i dramaturgiem Bogusławem Schaefferem i z założonym w 1962 r. przez Adama Kaczyńskiego zespołem MW2. W zespole tym wystąpił m.in. w "Audiencji IV" (1965) i "Kwartecie dla 4 aktorów" (1976) Schaeffera.
Tryumfy święcił w monodramie przygotowanym na podstawie sztuki Schaeffera "Scenariusz dla nie istniejącego, lecz możliwego aktora instrumentalnego". Ze spektaklem tym, granym od 1976 roku ponad tysiąc razy, gościł w Paryżu, Tokio i większości krajów europejskich.
Prowadził także szkolenia z technik aktorskich w polskich szkołach teatralnych oraz za granicą, m.in. "Wewnętrzne techniki aktorskie" (Paryż, Tokio 1992), "Aktor instrumentalny" (Paryż, Tokio, Kolonia 1994, 1996).
W filmie debiutował już w 1969 r., jednak częściej na ekranach kinowych zaczął się pojawiać od lat 80. Zagrał w kilkudziesięciu polskich filmach, m.in. w: "Był jazz" F. Falka (1981), "Łabędzi śpiew" R. Glińskiego (1988), "Korczak" A. Wajdy (1990), "Pożegnanie jesieni" M. Trelińskiego (1990), "Ucieczka z kina Wolność" W. Marczewskiego (1990), "Ferdydurke" J. Skolimowskiego (1991), "Spis cudzołożnic" J. Stuhra (1994), "Śmierć jak kromka chleba" Kazimierza Kutza (1994), "Ubu Król" P. Szulkina (2003), "Syberiada polska" J. Zaorskiego (2013). Na wiosnę 2014 roku zapowiedziano premierę thrillera Łukasza Barczyka "Hiszpanka" z udziałem Jana Peszka.
Zajmował się także reżyserią. W 1992 r. wyreżyserował w Krakowie, potem w Tokio, "Wariata i zakonnicę" Witkacego; w 1994 w Tokio, a potem w Teatrze im. Słowackiego w Krakowie, wyreżyserował "Sanatorium pod klepsydrą" Schulza według własnego scenariusza. Od 1990 r. współpracował z Theater Cai w Tokio, gdzie w 1997 wyreżyserował "Iwonę, księżniczkę Burgunda" w japońskiej obsadzie. Także w Tokio (w Theatre Cocoon Bunkamura) zagrał Pucka w "Śnie nocy letniej" Szekspira z japońską obsadą, wyreżyserowanym przez Rudolfa Zioło.
Jest laureatem wielu prestiżowych nagród, m.in. Nagrody im. Aleksandra Zelwerowicza (1987), nagród za role w spektaklach teatralnych i za kreacje w spektaklach telewizyjnych. Zdobył także Grand Prix dla najlepszego aktora za rolę w "Scenariuszu dla jednego aktora" (wg Schaeffera) na I Festiwalu Sztuk Wschodnioeuropejskich w Nowym Jorku (1995), nagrodę krytyki japońskiej za reżyserię "Iwony, księżniczki Burgunda" (1998), oraz Grand Prix na Polskim Festiwalu Filmowym w Gdańsku za rolę w filmie "Łabędzi śpiew" R. Glińskiego. W 2007 roku otrzymał odznakę Honoris Gratia, przyznawaną osobom zasłużonym dla Krakowa.
Jest ojcem aktorki i piosenkarki Marii (wraz z nią i zespołem Voo Voo nagrał płytę "Muzyka ze słowami" - 2002) oraz aktora Błażeja. W RMF FM czytał kryminalno-polityczne powieści Klary Weritas: "W imię ojca" (2007/2008 r.) i "Trzy dni Pontona" (2008/2009 r.). Dubbingował także Syriusza Blacka w filmach o Harrym Potterze. W 2011 r. w teatrze Łaźnia Nowa wystąpił z synem w spektaklu "Wejście smoka. Trailer" (reż. B. Szydłowskiego), do którego obaj przygotowywali się podróżując po Chinach. Jako ulubioną maksymę życiową podawał: "Memento vivere" (Pamiętaj o życiu). (PAP)
hp/ abe/
