Rok 2013 w literaturze

Jednym z głośniejszych wydarzeń polskiej literatury minionego roku była publikacja intymnego dziennika Witolda Gombrowicza zatytułowanego "Kronos". Książka, o której istnieniu wiedziało długo tylko bardzo wąskie grono osób, ukazała się w 44 lata od śmierci autora. "Na opóźnienie publikacji miał wpływ fakt, że wiele lat zajęły mi próby rozszyfrowania lakonicznych zapisków, poznania ludzi, o których Witold pisał. Czułam też, że nie mogę opublikować tekstu tak intymnego, dopóki dzieło Gombrowicza, zwłaszcza +Dziennik+, nie stały się naprawdę dobrze znane na świecie. +Kronos+ bez +Dziennika+ nie ma sensu" - powiedziała PAP Rita Gombrowicz.

Jednym z głośniejszych wydarzeń polskiej literatury minionego roku była publikacja intymnego dziennika Witolda Gombrowicza zatytułowanego "Kronos". Książka, o której istnieniu wiedziało długo tylko bardzo wąskie grono osób, ukazała się w 44 lata od śmierci autora.

2013 rok przyniósł polskim czytelnikom nowe powieści autorów o ugruntowanej renomie. We wrześniu do księgarń trafiła najnowsza powieść Wiesława Myśliwskiego "Ostatnie rozdanie", w której pisarz pokazuje, że ludzkie życie składa się z fragmentów, wrażenie, że jedno zdarzenie wynika z poprzedniego, że jest jego konsekwencją, jest złudzeniem. Na pytanie "co jest w życiu najważniejsze" Myśliwski, odbierając w 2007 roku Literacką Nagrodę Nike za "Traktat o łuskaniu fasoli", odpowiedział, że miłość i właśnie to uczucie okazuje się jedyną trwałą wartością w życiu bohatera "Ostatniego rozdania".

"Przyszłem, czyli jak pisałem scenariusz o Lechu Wałęsie dla Andrzeja Wajdy" - to najnowsza książka Janusza Głowackiego, w której pisarz nie tylko przedstawia kulisy pracy nad filmem, ale też wyjaśnia, dlaczego osiągnięcia byłego prezydenta ocenia jako ważniejsze od jego ewentualnych błędów i potknięć. "Lech Wałęsa powiedział kiedyś +przyszłem+ - i ktoś go poprawił, że się nie mówi +przyszłem+, tylko +przyszedłem+, a on odpowiedział podobno na to: +Nieważne przyszedłem czy przyszłem, ważne że doszłem...albo doszedłem+" - ta cytowana przez Głowackiego anegdotka nie tylko wyjaśnia tytuł jego książki, ale też streszcza autorską ocenę jej bohatera. Głowacki patrzy na Wałęsę przez pryzmat jego dokonań, które są dla niego daleko ważniejsze od ewentualnych wpadek byłego prezydenta.

Nową powieść opublikował też Eustachy Rylski, który w książce „Obok Julii" obdarzył głównego bohatera elementami swojej biografii. Jerzy Pilch wydał nie tylko mroczną powieść „Wiele demonów" ale też kolejny tom swojego dziennika. W mijającym roku nie zabrakło też ważnych pozycji biograficznych: Mariusz Urbanek nakreślił sylwetki dwóch słynnych poetów w książkach "Brzechwa nie dla dzieci" i „Tuwim. Wylękniony bluźnierca", życie Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego przedstawiła z kolei Anna Arno w „Niebezpiecznym poecie". Maria Janion opowiedziała o swojej młodości w książce "Niedobre dziecię" - wywiadzie-rzece spisanym przez Kazimierę Szczukę.

2013 rok był rokiem nagród literackich dla piszących kobiet. Literacka Nagroda Nike trafiła do rąk Joanny Bator za powieść "Ciemno, prawie noc" - horror rozgrywający się w Wałbrzychu, gdzie koszmary dzieciństwa bohaterki splatają się z dramatycznymi wydarzeniami II wojny światowej i czasów tuż po niej. Fabuła nawiązuje też do konwencji kryminału - powodem, dla którego dziennikarka Alicja Tabor wraca do Wałbrzycha, są tajemnicze zniknięcia miejscowych dzieci.

Literacką Nagrodę Europy Środkowej Angelus, otrzymała ukraińska pisarka i eseistka Oksana Zabużko za powieść „Muzeum porzuconych sekretów”, natomiast Wrocławska Nagroda Poetycka Silesius przypadła Krystynie Miłobęckiej za całokształt twórczości. Za najlepszą książkę roku jury Silesiusa uznało „Niemal całkowitą utratę płynności” Marcina Barana, a w kategorii debiut roku została uhonorowana Ilona Witkowska za tomik „Splendida realta”.

Nagrodę im. Cypriana Kamila Norwida, przyznawaną artystom tworzącym lub mieszkającym na terenie Mazowsza w kategorii "dzieło życia" otrzymała poetka i eseistka Julia Hartwig, a Joanna Kulmowa - autorka powieści, wierszy, utworów scenicznych, librett operowych i słuchowisk radiowych odebrała za całokształt twórczości Nagrodę Literacką m.st. Warszawy 2013 w kategorii "warszawski twórca". W innych kategoriach tej nagrody nagrodzono m.in. Kazimierza Orłosia za powieść "Dom pod Lutnią" i poetę Krzysztofa Karaska za tom "Dziennik rozbitka".

W ósmej edycji Nagrody Literackiej Gdynia Zyta Oryszyn została laureatką w kategorii proza za książkę pt. "Ocalenie Atlantydy", Andrzeja Sosnowskiego nagrodzono za poetycki tom "Sylwetki i cienie", a Adam Lipszyc został laureatem w kategorii eseistycznej za "Sprawiedliwość na końcu języka. Czytanie Waltera Benjamina". Oprócz trzech nagród głównych kapituła zdecydowała też, że przyznawaną nieregularnie, specjalną Nagrodę Osobną otrzyma Jacek Łukasiewicz, który opublikował krytycznoliteracką książkę zatytułowaną "TR".

15 sierpnia 2013 roku zmarł Sławomir Mrożek, prawdopodobnie najczęściej grywany w kraju i za granicą polski dramaturg współczesny, jeden z najpoczytniejszych, obok Stanisława Lema i Witolda Gombrowicza, prozaików. Pisarz spoczął w krakowskim Panteonie Narodowym.

Rok 2013 był także rokiem jubileuszy - 28 czerwca 70 lat skończył Ryszard Krynicki, uważany za jednego z najciekawszych polskich petów współczesnych, tłumacz i wydawca, 8 listopada 90 rocznice urodzin obchodził Józef Hen, autor takich książek jak "Nikt nie woła", "Błazen - wielki mąż", "Dziennik na nowy wiek".

15 sierpnia 2013 roku zmarł Sławomir Mrożek, prawdopodobnie najczęściej grywany w kraju i za granicą polski dramaturg współczesny, jeden z najpoczytniejszych, obok Stanisława Lema i Witolda Gombrowicza, prozaików. Pisarz spoczął w krakowskim Panteonie Narodowym. W mijającym roku odeszli też Joanna Chmielewska - jedna z najbardziej lubianych autorek polskich powieści kryminalno-obyczajowych, takich jak "Lesio", "Wszystko czerwone" czy "Skarby", Edmund Niziurski - twórca klasyki literatury młodzieżowej, autor m.in. "Księgi urwisów", "Sposobu na Alcybiadesa" i "Niewiarygodnych przygód Marka Piegusa" oraz poetka Natalia Gorbaniewska. (PAP)

aszw/ ls/