Lekarz Mateusz Janiszewski, autor poświęconej Timorowi Wschodniemu książki "Dom nad rzeką Loes", i fotograf Adam Lach, za album "Stigma" o żyjących w Polsce Romach, otrzymali ex aequo Nagrodę im. Beaty Pawlak 2014 za publikację nt. innych kultur, religii i cywilizacji.
Uroczystość wręczenia nagrody odbyła się w poniedziałek w siedzibie Fundacji im. Stefana Batorego w Warszawie.
"Dom nad rzeką Loes" (Wydawnictwo Czarne) to opowieść o byłej kolonii portugalskiej, okupowanej potem przez Indonezję, a od 2002 r. niepodległym kraju Timorze Wschodnim, gdzie sytuacja wewnętrzna jest nadal bardzo niestabilna, mimo stacjonowania wojsk ONZ, a przemoc i ubóstwo dotykają większość mieszkańców.
Mateusz Janiszewski (ur. 1975, chirurg, podróżnik i żeglarz) opisuje w książce "kraj wstrząsany zamieszkami i działalność dbających przede wszystkim o własne interesy organizacji humanitarnych" - zwracają uwagę organizatorzy konkursu.
Album "Stigma" autorstwa Adama Lacha (wydawca książki: A.Lach) to dokument fotograficzny przedstawiający życie 60-osobowej rodziny Romów mieszkających na koczowisku we Wrocławiu, powstały po kilkunastu miesiącach zagłębiania się w ich świat. Autor podejmuje temat wykluczenia, ukazując bohaterów w sytuacjach każących zmierzyć się z narosłymi wokół nich stereotypami.
Lach (ur. 1983), absolwent Akademii Fotografii WSF AFA we Wrocławiu, zdobywca kilkunastu nagród w dziedzinie fotografii prasowej, publikuje swoje zdjęcia w Europie i USA, m.in. w: "The New York Times", "Le Monde", "Die Zeit" i "Newsweeku".
W kapitule, która zadecydowała o werdykcie w konkursie o Nagrodę im. Beaty Pawlak 2014, zasiadali m.in. dziennikarz i publicysta Adam Szostkiewicz oraz reporter i pisarz Wojciech Tochman.
W uzasadnieniu kapituła podkreśliła, że książka Janiszewskiego, gdzie o Timorze Wschodnim w przejmujący sposób opowiada nie dziennikarz, zawodowy reporter, lecz polski lekarz, który tam pracował, jest "doskonale napisana i pobudzająca intelektualnie".
"Autor nie pojechał na wyspę, by prowadzić własne reporterskie śledztwo, słać do redakcji obszerne korespondencje i zdobywać dowody zbrodni, a następnie nagrody dziennikarskie za upublicznienie tychże. Nie, Janiszewski pracował w Timorze Wschodnim jako lekarz wolontariusz w klinice doktora Dana Murphy'ego. Nikt go tam nie przysłał, nie stała za nim żadna organizacja, nie należał do misji. (...) Pierwszego wieczoru w klinice operował kilkunastoletniego chłopca, kolejną ofiarę przemocy, która na Timorze jest codziennością, normą, chlebem powszednim" - napisali organizatorzy konkursu.
Nagroda im. Beaty Pawlak przyznawana jest od 2003 r. za tekst na temat innych kultur, religii i cywilizacji. "W ten sposób wypełniana jest ostatnia wola Beaty Pawlak, dziennikarki i pisarki, która 12 października 2002 r. zginęła w zamachu terrorystycznym na indonezyjskiej wyspie Bali. Ustanowiony jej testamentem i noszący jej imię Fundusz, powierzony został Fundacji im. Stefana Batorego" - przypomnieli organizatorzy konkursu.
Album Lacha - w którym fotografiom towarzyszy tekst - zawiera, jak publikacja Janiszewskiego, "humanistyczne przesłanie"; Lach stworzył "książkę bardzo empatyczną", nie popadając jednak "w sentymentalizację tematu romskiego" - uznała kapituła.
"Powstało dzieło czyste artystycznie i przejmująco humanistyczne. Akurat na trudny czas niepokojów, także na tle tożsamości, w jakich dziś żyjemy" – napisał w uzasadnieniu nagrody przewodniczący kapituły Adam Szostkiewicz.
"Adam Lach zdokumentował fotograficznie życie romskiej rodziny na obrzeżu Wrocławia. Temat fotodokumentu okazuje się znów aktualny. W naszej części Europy Romowie znów czują, że nie są tu mile widziani. O tym, jak się żyje w takim świecie, opowiadają teksty dziennikarskie i relacje samych Romów, tworzące integralną całość: album +Stigma+" - czytamy dalej.
"Romskie piętno jest podwójne. Wykluczenie zewnętrzne może rodzić bunt, przemożne pragnienie ucieczki, ale też poczucie nieusuwalnej gorszości. Album pokazuje i opowiada o tych egzystencjalnych emocjach bez upiększania. Romów nie sentymentalizuje, nie ulega komercyjnemu stereotypowi +prawdziwych Cyganów+. Nie ulega też rzecz jasna steretypom negatywnym" - zaznaczył Szostkiewicz.
Oprócz Janiszewskiego i Lacha, do Nagrody im. Beaty Pawlak 2014 nominowani byli: Aleksandra Gumowska (książka "Seks, betel i czary. Życie seksualne dzikich sto lat później", Wydawnictwo Znak), Michał Książek (książka "Jakuck. Słownik miejsca", Wydawnictwo Czarne), Małgorzata Rejmer (książka "Bukareszt. Kurz i krew", Wydawnictwo Czarne) i Ela Sidi (książka "Izrael oswojony", Wydawnictwo Muza S.A.).
Nagroda im. Beaty Pawlak przyznawana jest od 2003 r. za tekst na temat innych kultur, religii i cywilizacji, opublikowany w języku polskim w okresie od 1 lipca poprzedniego roku do 30 czerwca w roku, w którym wręczana jest nagroda. "W ten sposób wypełniana jest ostatnia wola Beaty Pawlak, dziennikarki i pisarki, która 12 października 2002 r. zginęła w zamachu terrorystycznym na indonezyjskiej wyspie Bali. Ustanowiony jej testamentem i noszący jej imię Fundusz, powierzony został Fundacji im. Stefana Batorego" - przypomnieli organizatorzy konkursu.
W latach poprzednich laureatami Nagrody im. Beaty Pawlak byli m.in.: Max Cegielski, Artur Domosławski, Beata Pawlikowska, Andrzej Stasiuk i Mariusz Szczygieł. (PAP)
jp/ gma/
