Współczesne malarstwo włoskie i portugalskie oraz przestrzeń, czas i pamięć - to wszystko można odnaleźć w zbiorze krótkich form pt. „Opowiadania ilustrowane" autorstwa zmarłego przed dwoma laty wybitnego pisarza włoskiego Antonia Tabucchiego.
"Często moim piórem kierowało malarstwo. Gdybym pewnego odległego popołudnia 1970 roku nie wszedł do Muzeum Prado i nie został +uwięziony+ przez +Las Meninas+ Velazqueza, niezdolny opuścić sali aż do zamknięcia muzeum, nie napisałbym nigdy +Słów na opak+. Równie potężne wrażenie zrobiły na mnie w dzieciństwie freski w klasztorze św. Marka, oglądane ponownie niezliczone razy, kiedy byłem już dorosły, które pewnego dnia pojawiły się na stronach +I volatili del Beato Angelico+. Ale także fragmenty +Tristano umiera+ nie powstały by bez +Psa pogrzebanego w piasku+ Goi" - napisał Tabucchi we wstępie do zbioru.
"Jeśli obraz zapoczątkował pismo, pismo z kolei zawiodło ów obraz w inne miejsce, do hipotetycznego gdzie indziej, którego malarz nie namalował. Opowieść wywołana tym, co widzialne, przedstawia je jedynie po to, żeby zapuścić się w rejony przemilczane przez artystę, które mógł on namalować lub sfotografować. Lecz z jakiegoś powodu tego nie uczynił" - zauważył pisarz.
W zbiorze "Opowiadania ilustrowane" znalazło się ponad 40 małych form literackich, w tym opowiadania, eseje, wiersze; są też teksty, którym autor nadał formę kartek z dziennika, listu, lub wręcz telegramu.
"Malarstwo (lecz również fotografia) pojawia się często w pisarstwie Antonia Tabucchiego i stanowi niekiedy prawdziwą strukturę nośną niektórych jego najsłynniejszych tekstów (...) Ale obraz stanowi dla Tabucchiego również bezpośrednią inspirację. +Opowiadania ilustrowane+ gromadzą teksty literackie powstałe pod wpływem obrazu, fotografii, czy rzeźby. Wyłaniają się z nich również upodobania, przyjaźnie, poczucie bezpieczeństwa" - tak o zbiorze tekstów napisała jego redaktorka Thea Rimini.
Według niej, Tabucchi uprzywilejowywał sztukę figuratywną, artystów, którzy +opowiadają+, chociaż niekiedy jego teksty powstały pod wpływem malarstwa abstrakcyjnego albo konceptualnego.
W zbiorze "Opowiadania ilustrowane" znalazło się ponad 40 małych form literackich, w tym opowiadania, eseje, wiersze; są też teksty, którym autor nadał formę kartek z dziennika, listu, lub wręcz telegramu. Podzielone zostały one na trzy grupy: adagia (wyrażające prawdy i myśli ogólne), andanti con brio (umiarkowane, ale z rozmachem) i ariette (aryjki). Każda z nich powiązana jest z innym dziełem sztuki; każdemu tekstowi towarzyszy barwna reprodukcja tego dzieła. W większości są to prace autorstwa współczesnych malarzy włoskich, portugalskich i latynoamerykańskich. Spośród malarzy trzy nazwiska powracają często na dowód powinowactwa wrażliwości: Valerio Adami, Davide Benati, Tullio Pericoli.
"Patrząc na obrazy Tullia Pericoli, ma się ochotę wydostać poza ramy, rozciągnąć je w nadziei, że są elastyczne i że można wyjść trochę dalej, objąć Wszystko znajdujące się dalej, ale którego malarz ofiarowuje nam tylko fragment. Jak gdyby każdy obraz był +minimalną Nieskończonością+, którą Pericoli zamknął w prostokącie, bo wie, że z Nieskończonością trzeba postępować ostrożnie" - napisał Tabucchi w tekście pt. "Niebo na głową" inspirowanym obrazem "Żółte poletko".
Jak zaznaczyła Rimini, w zebranych tekstach można odnaleźć też stałe wątki twórczości Tabucchiego, czyli przestrzeń, czas i pamięć. "A wśród niezliczonych postaci, rzeczywistych i wyobrażonych, jedna powraca wielokrotnie, towarzysząc włoskiemu pisarzowi również w tym ostatnim zbiorze: Fernando Pessoa".
"Przyciskając do piersi statek parowy, tak jak dziecko przyciska zabawkę, Fernando Pessoa na obrazie Antonia Costy Pinheira podróżuje siedząc przy stole. W okularach, które ma na nosie, fruwają dwie mewy, w drugich leżących na stole, odbijają się inne statki, wspomnienia innych podróży, dalekich mórz" - napisał Tabucchi w tekście "Statyczny podróżny".
Spora część tekstów ze zbioru wcześniej nie była publikowana. Wiele ukazało się zaś w katalogach lub innych tego typu wydawnictwach, następnie zostało zmienionych lub napisanych przez autora na nowo.
Antonio Tabucchi urodził się 24 września 1943 roku w Pizie. Był historykiem literatury portugalskiej, znawcą twórczości najwybitniejszego portugalskiego pisarza XX wieku Fernando Pessoi, który wywarł ogromny wpływ na jego twórczość. Podobnie jak u jego mistrza, głównymi motywami jego twórczości była utrata, przeszłość, melancholia, pamięć. Pisał po włosku i portugalsku; uważał Portugalię za swoją druga ojczyzną. Zmarł 25 marca 2012 w Lizbonie.
Spośród jego utworów w Polsce ukazały się m.in. "...twierdzi Pereira", zbiór opowiadań "Czas szybko się starzeje", "Requiem: Fantasmagoria", "Robi się coraz później", "Słowa na opak", "Sny o snach", "Tristano umiera", "Zaginiona głowa Damascena Monteira".
"Opowiadania ilustrowane" ukazały się nakładem wydawnictwa Czuły Barbarzyńca Press. (PAP)
dsr/ ls/
