02.03.2010.Warszawa (PAP) - Sylwetkę Jana Heweliusza, największego po Mikołaju Koperniku astronoma w dziejach nauki polskiej, przybliża wystawa „Jan Heweliusz (1611-1687) gdański uczony i artysta”, którą można oglądać w Domu Mikołaja Kopernika w Toruniu.
„Wśród wielu eksponatów związanych z życiem i działalnością uczonego, na wystawie można zobaczyć jedyny zachowany do naszych czasów przyrząd pochodzący ze strawionego przez ogień obserwatorium astronoma - cyrkiel proporcjonalny sygnowany przez samego mistrza” – mówi kurator wystawy, Iwona Urbańska.
Jan Heweliusz urodził się 28 stycznia 1611 r. w zamożnej rodzinie, zajmującej się przede wszystkim intratnym interesem, jakim był handel piwem i zbożem. Siedmioletni Heweliusz rozpoczął naukę w Gimnazjum Gdańskim. Tam, dzięki swoim zdolnościom, znalazł się pod osobistą opieką Piotra Krügera. Uczył się od niego matematyki, gnomiki i astronomii, w zakresie daleko przekraczającym ramy szkolnego nauczania.
W 1630 r. podjął studia prawnicze w Lejdzie. Kształcił się także w Anglii i Francji. Podróże uczonego przerwała jednak choroba ojca. W 1934 r. Heweliusz wrócił do Gdańska i przejął kierownictwo browarami. Został przyjęty do cechu piwowarów. Dowodem szacunku, którym cieszył się astronom w rodzinnej społeczności było przyjęcie go w poczet ławników Starego Miasta Gdańska, a potem wybór na jednego z pięciu radnych Starego Miasta w Głównej Radzie Miejskiej. Funkcję tę piastował do końca życia.
„Mimo licznych obowiązków związanych z prowadzeniem rodzinnego interesu oraz udziałem w życiu publicznym Gdańska, Heweliusz całe życie pozostał wierny swojej największej pasji, którą była astronomia. W tej dziedzinie prowadził przede wszystkim obserwacje pozycji i powierzchni ciał niebieskich. Opracowywał mapy nieba i katalogi gwiazd. Odkrywał nowe gwiazdozbiory, którym nadawał nazwy. Wiele z nich zostało zatwierdzonych przez Międzynarodową Unię Astronomiczną i funkcjonuje do dnia dzisiejszego, np. Trójkąt, Lew Mały, Psy Gończe, Warkocz Bereniki” – przypomina Urbańska.
Jak dodaje, Heweliusz jako jeden z ostatnich do obserwacji pozycji ciał niebieskich nie stosował lunet, mimo tego prowadzone przez niego pomiary odznaczały się dużą dokładnością. Było to możliwe dzięki ponadprzeciętnej, genialnej wprost zdolności widzenia astronoma.
Precyzję pomiarów gwarantowały Heweliuszowi także instrumenty astronomiczne, które wykorzystywał. Swoje obserwatorium astronomiczne uczony zbudował na specjalnie skonstruowanym w tym celu tarasie, zlokalizowanym na dachach trzech kamienic przy ul. Korzennej 53-55 w Gdańsku. Jego budowę datuje się na rok 1650.
Znajdowała się w nim cała kolekcja rozmaitych przyrządów astronomicznych: kwadrantów, sekstantów, oktantów oraz lunet wykorzystywanych do obserwacji powierzchni ciał niebieskich, np. Księżyca. Większość z nich wykonana była z metalu, ponieważ przyrządy z drewna szybko niszczały, a przez to fałszowały wyniki pomiarów. To pomieszczenie spłonęło w nocy z 26/27 września 1679 roku.
Wystawa w Toruniu będzie czynna do 27 czerwca 2010 r. ESZ
PAP – Nauka w Polsce
agt/