Archiwum Państwowe w Płocku przygotowuje stałą internetową wystawę dokumentów PZPR związanych z protestem robotniczym w czerwcu 1976 r. na terenie tego miasta oraz ówczesnego woj. płockiego. Galeria obejmowała będzie ok. 100 skanów archiwaliów.
Wśród dokumentów, z którymi będzie można zapoznać się na stronie internetowej płockiego Archiwum Państwowego, znajdą m.in. niepublikowane dotąd w całości relacje z posiedzeń tamtejszego Komitetu Wojewódzkiego PZPR, a także zapis zebrań partyjnych komitetów zakładowych.
„Dokumenty, które chcemy pokazać, obejmują posiedzenia lokalnych struktur PZPR, gdzie omawiano plan wprowadzenia podwyżki cen żywności, która stała się główną przyczyną wystąpień robotniczych w całej Polsce oraz relacje z partyjnych zebrań, jakie odbywały się już po protestach i dotyczyły ich oceny. Są to archiwalia, które wcześniej nie były prezentowane tak szeroko” – powiedziała PAP autorka wystawy Krystyna Bańka, zastępca dyrektora płockiego Archiwum Państwowego.
W internetowej galerii archiwaliów pokazane zostaną m.in. protokół z posiedzenia egzekutywy Komitetu Wojewódzkiego PZPR w Płocku z 23 czerwca 1976 r. z udziałem członka biura politycznego, sekretarza KC PZPR odpowiedzialnego za prasę i propagandę Jerzego Łukaszewicza (1931-1983) oraz zapisy zamkniętych posiedzeń partyjnych w Mazowieckich Zakładach Rafineryjnych i Petrochemicznych – obecnie PKN Orlen.
„Z dokumentów tych wynika, że ówczesne władze i aktyw PZPR obawiały się ujawnienia szczegółowych informacji, dotyczących planowanej podwyżki cen żywności, a rzekome konsultacje na temat zmian polityki cenowej były fikcją. Podczas posiedzenia zakładowej organizacji partyjnej w Mazowieckich Zakładach Rafineryjnych i Petrochemicznych mówiono wprost, by utrzymać w tajemnicy to sondażowe zebranie. Była jednocześnie obawa, że utrzymanie pełnej tajemnicy nie będzie możliwe, gdyż powszechna jest już wiedza, iż od miesiąca Milicja Obywatelska nie daje urlopów funkcjonariuszom. Relacje te ukazują ówczesne nastroje, tuż przed wybuchem protestów” – podkreśliła Bańka.
Na wystawie znajdą się także archiwalia PZPR z lipca 1976 r., zawierające opis przebiegu protestów robotniczych oraz ich partyjną ocenę. Do takich dokumentów należy m.in. zapis wspólnego posiedzenia komitetu miejskiego PZPR w Żychlinie i partyjnego komitetu zakładowego tamtejszych Zakładów Wytwórczych Maszyn Elektrycznych i Transformatorów „Emit”, a także relacje z zebrań podstawowych organizacji partyjnych w sądzie i prokuraturze w Płocku.
„Dokumenty pokazują negatywne oceny członków PZPR, dotyczące wystąpień robotniczych. W przypadku posiedzenia Komitetu Wojewódzkiego PZPR w Płocku, podsumowującego zebrania podstawowych organizacji partyjnych w zakładach pracy, pojawiają się wezwania do podniesienia dyscypliny społecznej, stosowania przymusu pracy, a nawet wprowadzenia obozów pracy oraz surowego ukarania uczestników protestów” – zaznaczyła Bańka.
Wystawa prezentująca dokumenty PZPR odnoszące się do wystąpień robotniczych w Płocku i ówczesnym woj. płockim w czerwcu 1976 r. dostępna będzie na stronie internetowej tamtejszego Archiwum Państwowego w 40. rocznicę protestów, najpóźniej od 25 czerwca.
„Będzie to w sumie ok. 20 dokumentów w mniej więcej 100 skanach. Pokażemy całe dokumenty, z których część to kilka, a nawet kilkanaście stron. Staraliśmy się wybrać archiwalia, których treść jest najbardziej bogata w konkretne informacje. W miarę możliwości będziemy uzupełniali wystawę o kolejne dokumenty” – zapowiedziała Bańka.
Przeciwko wprowadzanym przez władze PRL podwyżkom cen żywności zaprotestowało 25 czerwca 1976 r. ok. 80 tys. osób z 97 zakładów w 24 województwach. W Radomiu, Ursusie i Płocku odbyły się pochody i manifestacje, które przerodziły się w starcia z Milicją Obywatelską i ZOMO. Za udział w proteście osądzono łącznie 272 osoby, wobec których zapadły wyroki od kilku miesięcy do 10 lat pozbawienia wolności. Wielu protestujących było aresztowanych i represjonowanych, w tym zwalnianych z pracy.
W Płocku zastrajkowali robotnicy Mazowieckich Zakładów Rafineryjnych i Petrochemicznych, a także Przedsiębiorstwa Remontowo-Montażowego „Naftoremont” i Przedsiębiorstwa Robót Elektrycznych „Elektromontaż”. W marszu, który przeszedł spod jednej z bram płockiej rafinerii pod budynek Komitetu Wojewódzkiego PZPR uczestniczyło ok. 3 tys. osób. Manifestujących otoczyły jednostki MO i ZOMO. Doszło do starć. Aresztowano kilkadziesiąt osób. Wobec 33 osób zapadły wyroki: 18 uczestników protestu skazano na 2 do 5 lat więzienia, a pozostałych na kary pozbawienia wolności w zawieszeniu.
Wydarzenia Czerwca '76 w Radomiu, Płocku i Ursusie, a także w innych miastach, przyczyniły się do wzmożenia działalności opozycyjnej wobec władz PRL. Już w lipcu 1976 r. rozpoczęła się akcja pomocy socjalnej i prawnej dla skazanych, represjonowanych, a także ich rodzin, która doprowadziła we wrześniu do powstania Komitetu Obrony Robotników, pierwszej w PRL, jawnej organizacji opozycyjnej. (PAP)
mb/ agz/
