Zdjęcia dawnych autobusów, warsztatów oraz pracowników przedsiębiorstwa Państwowa Komunikacja Samochodowa można oglądać na wystawie w budynku Dworca Autobusowego w Lublinie. 16 stycznia mija 70 lat od utworzenia PKS w Polsce.
Na wystawie, poświęconej 70-leciu PKS na Lubelszczyźnie, zgromadzono niepublikowane dotąd zdjęcia sprzed kilkudziesięciu lat, pokazujące m.in. kolejne autobusy w PKS (w tym tzw. "ogórki"), ich kierowców, warsztaty naprawcze, miejsca postoju. Zdjęcia są opatrzone opisami i komentarzem historycznym, dotyczącym kolejnych etapów rozwoju przedsiębiorstwa, jego struktury i przemian, jakie w nim zaszły.
Ekspozycji towarzyszy wydana przez spółkę Lubelskie Dworce broszura z opisem historii PKS na Lubelszczyźnie, opracowanym przez historyka z Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie Mirosława Szumiło.
Przedsiębiorstwo o nazwie Państwowa Komunikacja Samochodowa zostało w Polsce utworzone dekretem Rady Ministrów z 16 stycznia 1946 r.
„Początki PKS na Lubelszczyźnie w porównaniu do innych regionów Polski były trudniejsze. Tam już na początku pojawiały się autobusy z prawdziwego zdarzenia, a w Lubelskiem były tylko samochody ciężarowe, z wojskowego demobilu” – powiedział Szumiło.
Lubelski oddział PKS na początku 1946 r. dysponował 12 radzieckimi i 12 amerykańskimi samochodami ciężarowymi, które prowizorycznie przystosowano do przewozu pasażerów - zainstalowano stopnie do wchodzenia na „pakę”, na której zamontowano obudowę przykrywaną plandeką oraz ustawiano ławki. „Dopiero w końcu lat 40. powoli wchodziły autobusy, montowane już w kraju, na licencjach” – zaznaczył Szumiło.
Głównym problemem był stan techniczny samochodów. W grudniu 1946 r. lubelski oddział miał 19 wozów jeżdżących na trasach i aż 17 znajdujących się w naprawie, a pięć samochodów nadawało się tylko do rozbiórki. Obsługiwano wówczas 13 tras komunikacyjnych z Lublina, głównie do miast powiatowych w regionie. PKS w Lublinie zatrudniał wtedy blisko 200 osób.
W regionie lubelskim, ze słabo rozwiniętą siecią dróg żelaznych, PKS był dla większości mieszkańców jedynym sposobem podróży. W 1951 r. lubelski PKS dysponował 63 autobusami, którymi przewiózł w ciągu roku ponad 3,1 mln osób. Trzy lata później było już 125 pojazdów, które obsłużyły 7,9 mln pasażerów.
Istotną działalnością PKS był przewóz towarów. W Lubelskiem, regionie rolniczym, przewożono głównie płody rolne (zboże, ziemniaki, buraki), ale też materiały do budowy dróg i artykuły dla wsi. W 1951 r. lubelski PKS miał 243 ciężarówki, którymi łącznie przewieziono 731 tys. ton różnych ładunków. Pięć lat później samochodów było 702, przewieziono nimi ponad 2,4 mln ton towarów.
W latach 50. głównym problemem lubelskiego PKS był brak zaplecza technicznego – nie było zajezdni, warsztaty mechaniczne mieściły się w drewnianych szopach, wozy po powrocie z tras stały na ulicach miasta. Brakowało sprzętu, części zamiennych; pracownicy PKS sami nieraz konstruowali odpowiednie narzędzia.
W kolejnych latach PKS podlegał różnym reorganizacjom, zmieniała się jego struktura, tworzono kolejne oddziały w innych miastach. Systematycznie powiększał się tabor samochodowy, rozwijała się struktura organizacyjna. Rozbudowany był też system świadczeń socjalnych dla pracowników i ich rodzin – tworzono stołówki, organizowano wypoczynek letni, ferie i kolonie dla dzieci.
PKS miał m.in. własny system szkolenia pracowników, przy oddziałach prowadzono zasadnicze szkoły zawodowe kształcące przyszłych kierowców. W 1967 r. w Lubelskiem szkoły takie funkcjonowały w sześciu miastach, kształciło się w nich łącznie 800 uczniów.
Po transformacji ustroju w 1989 r. PKS podlegał kolejnym przekształceniom. Zapotrzebowanie na jego usługi zmalało, powstały inne firmy transportowe, coraz więcej Polaków przesiadało się do własnych samochodów. W Lubelskiem część PKS-ów upadło, część została sprywatyzowana, niektóre przejęte zostały przez samorządy.
Do samorządu województwa lubelskiego należy spółka Lubelskie Dworce, która jest organizatorem jubileuszowej wystawy. Podstawowym zadaniem spółki jest zarządzanie dworcem autobusowym w Lublinie oraz nadzór właścicielski nad spółkami zależnymi - PKS Hrubieszów, Lubelskie Linie Autobusowe i PKS Włodawa. W ciągu ostatnich czterech lat z usług tych firm skorzystało ok. 20 mln pasażerów.(PAP)
ren/ mhr/
