Rysunek Wincentego Wodzinowskiego “Piotrków 1915”. Źródło: CBN Polona
Obrazy i rysunki dokumentujące szlak bojowy Legionów Polskich i kreślone ręką walczących w ich szeregach artystów są prezentowane na wystawie, która w czwartek zostanie otwarta w Muzeum Narodowym w Krakowie.
Zwiedzający będą mogli zobaczyć zestawione ze sobą dwie kurtki wojskowe marszałka Józefa Piłsudskiego z 1920 r. Jedna "zimowa" pochodzi ze zbiorów Muzeum Narodowego w Krakowie, druga "letnia" - z kolekcji Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie. "Nigdy, od momentu śmierci marszałka te kurtki nie były wystawiane razem" – mówił dyrektor Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie prof. Zbigniew Wawer.
Na wystawie "Sztuka Legionów Polskich" zgromadzonych zostało 150 obrazów i rysunków oraz umundurowanie, broń i odznaki pamiątkowe. Prezentowane obiekty pochodzą z Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie, Muzeum Narodowego w Krakowie, Muzeum Historycznego Miasta Krakowa i kolekcji prywatnych. Honorowy patronat nad wystawą objął minister obrony narodowej Antoni Macierewicz.
Andrzej Szczerski: Legiony Polskie to nie tylko historia wojskowości i historia walki o niepodległość w czasie I wojny światowej, ale też fenomen artystyczny. W samych Legionach byli artyści, którzy dokumentowali ich losy. Czyn legionowy wzbudzał zainteresowanie polskich elit, także artystycznych i one uwieczniały ich działania, a tuż po zakończeniu epopei wojennej wiadomo było, jak ważne były Legiony i poświęcone im zbiory, które bardzo szybko trafiły do muzeów. Już w 1920 r. Józef Piłsudski podjął taką decyzję.
"Legiony Polskie to nie tylko historia wojskowości i historia walki o niepodległość w czasie I wojny światowej, ale też fenomen artystyczny" - mówił w czwartek dziennikarzom zastępca dyrektora Muzeum Narodowego ds. naukowych Andrzej Szczerski. "W samych Legionach byli artyści, którzy dokumentowali ich losy. Czyn legionowy wzbudzał zainteresowanie polskich elit, także artystycznych i one uwieczniały ich działania, a tuż po zakończeniu epopei wojennej wiadomo było, jak ważne były Legiony i poświęcone im zbiory, które bardzo szybko trafiły do muzeów. Już w 1920 r. Józef Piłsudski podjął taką decyzję" - dodał.
Dyrektor Muzeum Wojska Polskiego prof. Wawer podkreślił, że w historii Wojska Polskiego były tylko dwie formacje, w których znalazło się tak wielu malarzy, rzeźbiarzy i pisarzy: Legiony Polskie i Samodzielna Brygada Strzelców Karpackich.
W szeregach Legionów służyło ok. 180 artystów. Tylko z krakowskiej ASP było 30 przyszłych malarzy, rzeźbiarzy i grafików, m.in. Franciszek Prochaska, Jan Stebnowski, Józef Kordian-Zamorski, a profesorowie tej uczelni Leon Wyczółkowski i Julian Fałat, przebywali na froncie wołyńskim w charakterze malarzy wojennych.
Na wystawie można zobaczyć prace m.in. Juliana Fałata, Leopolda Gottlieba, Stanisława Janowskiego, Kazimierza Sichulskiego, Stefana Sonnewenda, Wincentego Wodzinowskiego.
Szkicownik Stanisława Janowskiego liczy ok. 120 akwarel i rysunków, są wśród nich pokazywane w Krakowie pierwsze portrety Józefa Piłsudskiego z grudnia 1914 r., na których został uwieczniony z brodą i bez brody. Zwiedzający zobaczą także pracę Edwarda Rydza-Śmigłego, który sportretował Leopolda Gottlieba, obok zaś podobiznę Rydza – Śmigłego autorstwa Wincentego Wodzinowskiego.
Jeden z wielu prezentowanych na wystawie portretów legionistów przedstawia Jana Fieldorfa – starszego brata gen. Augusta Emila Fieldorfa "Nila", organizatora i dowódcy Kedywu Armii Krajowej, skazanego po sfingowanym procesie na śmierć. Obaj bracia służyli w legionach - Emil w piechocie I Brygady, Jan w pułku artylerii polowej. Po odzyskaniu niepodległości uzdolniony technicznie Jan został lotnikiem i mechanikiem samolotowym. Służył m.in. w krakowskim II Pułku Lotniczym. W czasie wojny został aresztowany przez gestapo i zginął w obozie koncentracyjnym w Gross-Rosen 10 lutego 1942 roku. Autorem prezentowanego na krakowskiej wystawie portretu Jana Fieldorfa jest prawdopodobnie Wojciech Jastrzębowski – uczeń Józefa Mehoffera.
"Za pomocą dzieł artystycznych staramy się nakreślić szlak bojowy Legionów Polskich. Zestawiamy ze sobą prace różnych artystów. Są to wielkie dzieła batalistyczne malowane w atelier i rysunki robione bezpośrednio na froncie" – mówił PAP Piotr Wilkosz, który razem z Aliną Jurkiewicz-Zejdowską jest kuratorem wystawy.
Oprócz dwóch kurtek mundurowych marszałka Piłsudskiego po raz pierwszy w Krakowie będzie można zobaczyć mundury Wacława Sieroszewskiego i gen. Mariana Kukiela.
Inspiracją do zorganizowania wystawy „Sztuka Legionów Polskich” była setna rocznica pierwszego pokazu sztuki legionowej w salach krakowskiego Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych. Ze zbiorów prywatnych wypożyczone zostały zdjęcia przedstawiające marszałka Piłsudskiego, który oglądał tę wystawę.
Ekspozycję w MNK zamyka obraz Stanisława Bagińskiego "Rozbrajanie Niemców w Warszawie". Wystawa potrwa do 29 stycznia.
„Sztuka Legionów Polskich” to część obchodów 100-lecia odzyskania niepodległości i powstania Wojska Polskiego, ich kulminacją ma być zorganizowana w Warszawie w 2018 r. duża ekspozycja poświęcona dziejom wojska.(PAP)
wos/ agz/
