Michaił Tuchaczewski urodził się 16 lutego 1893 r., według starego stylu, w rodzinie ziemiańskiej, posiadającej niewielki majątek Aleksandrowskoje w guberni smoleńskiej.
W 1911 r. został przyjęty do I Moskiewskiego Korpusu Kadetów w Lefortowie. Kolejnym etapem jego edukacji była Aleksandryjska Szkoła Wojskowa w Moskwie. Po jej ukończeniu, jako prymus, wstąpił do elitarnego Siemionowskiego Pułku Gwardii, z którym w 1914 r. wyruszył na wojnę.
Tuchaczewski podczas Wielkiej Wojny
W ciągu pół roku sześciokrotnie odznaczany był za odwagę. W jednym z listów przesłanych z frontu do najbliższych pisał: „Jestem przekonany, że wszystko co jest konieczne, abym osiągnął mój cel to męstwo i wiara w siebie. Powiedziałem sobie, że albo będę generałem w wieku trzydziestu lat, albo nie dożyję do tego czasu”.
W 1915 r. w walkach pod Łomżą Tuchaczewski dostał się do niemieckiej niewoli.
W związku z wielokrotnym podejmowaniem prób ucieczki, przeniesiono go do obozu karnego w twierdzy Ingolstadt, w którym zaprzyjaźnił się z francuskim kapitanem Charlesem de Gaullem.
W 1917 r. Tuchaczewskiemu udało się uciec z niewoli. Przez Niemcy przedostał się do Szwajcarii, a stamtąd do Rosji.
Tuchaczewski – dowódca bolszewicki
W 1918 r. wstąpił do do Armii Czerwonej i partii bolszewickiej.
Podczas Wojny Domowej należał do najwybitniejszych dowódców sowieckich, odnosił sukcesy w walkach z Korpusem Czechosłowackim, wojskami admirała Aleksandra Kołczaka i gen. Antona Denikina. W kwietniu 1920 r. dostał nominację na dowódcę Frontu Zachodniego, który miał zaatakować Polskę i ponieść rewolucję na zachód.
Bitwa nad Niemnem 1920: ostatnie wielkie zwycięstwo
Dowodził Armią Czerwoną w Bitwie Warszawskiej i w Bitwie nad Niemnem. Za przegraną wojnę z Polską publicznie oskarżał m.in. Stalina, który nie posłuchał rozkazów i nie przerzucił swoich jednostek pod Warszawę.
Marszałek Józef Piłsudski oceniając działania Tuchaczewskiego w wojnie polsko-bolszewickiej pisał: „Sprawia on na mnie wrażenie wodza, skłonnego do myślenia abstrakcyjnego, lecz obdarzonego wolą, energią i rzadko spotykaną u ludzi uporczywością w pracy według zakreślonych przez siebie metod. (…) Siłami swoimi p. Tuchaczewski rozporządził bardzo zręcznie i każdy dostrzeże łatwo cechy wodza większej miary w śmiałym i konsekwentnym rozkładzie sił”. (J. Piłsudski „Rok 1920”)
Kariera Tuchaczewskiego w sowieckiej armii
Lenin, pomimo porażki Tuchaczewskiego w Polce, nie stracił do niego zaufania, obwiniając w większym stopniu za przegraną Stalina i Aleksandra Jegorowa, dowodzących Frontem Południowo-Zachodnim.
Dowodem na to było powierzenie Tuchaczewskiemu w marcu 1921 r. misji stłumienia buntu marynarzy w Kronsztadzie. Skuteczność i bezwzględność, z jaką Tuchaczewski przeprowadził całą operację, przyniosły mu uznanie Lenina. W kwietniu tego samego roku Tuchaczewski stanął na czele blisko 100 tys. armii pacyfikującej antybolszewickie powstanie Aleksandra Antonowa na Tambowszczyźnie. Rozkaz realizował w sposób wyjątkowo okrutny, tworząc w guberni tambowskiej system okupacyjny, z obozami koncentracyjnymi, masowymi egzekucjami, oraz deportacjami całych wsi. Do walk z powstańcami wykorzystywał ciężką artylerię, lotnictwo i broń chemiczną.
W sierpniu 1921 r. Tuchaczewski został szefem Akademii Wojskowej RKKA. W 1922 r. powrócił na stanowisko dowódcy Frontu Zachodniego. W następnych latach pełnił funkcję szefa sztabu RKKA (1925-1928), a następnie dowódcy Leningradzkiego Okręgu Wojskowego.
W 1931 r. został wiceprzewodniczącym Rewolucyjnej Rady Wojennej oraz wicekomisarzem do spraw morskich i wojskowych oraz szefem uzbrojenia armii.
Jego zawrotna kariera w Armii Czerwonej u wielu budziła jednak niechęć. "Awanse Tuchaczewskiego - pisał prof. Wieczorkiewicz - dramatycznie zaostrzyły stosunki z Woroszyłowem, dostrzegającym, że traci ostatki realnej władzy". (P. Wieczorkiewicz „Sprawa Tuchaczewskiego”)
W latach trzydziestych Tuchaczewski był głównym inicjatorem modernizacji i reorganizacji Armii Czerwonej. Jego koncepcja prowadzenia wojny zakładała m.in. rozwój broni pancernej, lotnictwa, badania nad radiolokacją, budową rakiet i zastosowaniem napędu odrzutowego. W swojej taktyce wojennej zakładał również masowe użycie broni chemicznej.
W 1935 r., mając 42 lata, Tuchaczewski został marszałkiem Związku Sowieckiego.
Ten okres był kulminacją jego kariery, jak pisał Dymitr Szostakowicz, przyjaciel Tuchaczewskiego: „wydawał się ulubieńcem losu. Miał sławę, honory, wysokie stanowisko”.
Tuchaczewski na Łubiance
11 czerwca 1937 r. specjalny trybunał Sądu Najwyższego ZSRS skazał na karę śmierci marszałka Michaiła Tuchaczewskiego, oskarżonego o zdradę i szpiegostwo. Po ogłoszeniu wyroku jeden z najsławniejszych dowódców Armii Czerwonej został przewieziony na Łubiankę i rozstrzelany.
Zwłoki rozstrzelanych 11 czerwca 1937 r. wywieziono z Łubianki na Pole Chodyńskie pod Moskwą, gdzie trwały prace budowlane, wrzucono je do wykopu, a następnie zalano wapnem i zasypano ziemią.
Proces Tuchaczewskiego rozpoczął okres masowych represji w Armii Czerwonej. Od maja 1937 do września 1938 r. aresztowano lub usunięto z wojska ponad 35 tys. oficerów.(PAP)
mjs
